A. Z. Umarov Avtomobillar texnik ekspluatasiyasi

62

---

Minerallarning qattiqligi
Mineralning qattiqligi1, deb shu mineralning biron tashqi 
mexanik ta’sirga, jumladan timalishga qarshilik ko‘rsatish qobiliyati 
darajasiga aytiladi.
Rasmiy mineralogiya praktikasida minerallarning qattiqligini 
aniqlash juda oddiy usuldan foydalanilgan, ya’ni bir mineralni 
boshqasiga chizib ko‘rib mineralning nisbiy qattiqligi aniqlanadi. 
Bundan qattiqlik darajasini belgilashda har qaysi keyingi mineral 
o‘tkir uchi bilan awalgisini chiza oladigan o‘nta minerallardan 
iborat Moos shkalasi qoMlaniladi.
3-jadval
Mineral
Qattiqlik
Talk
1
Gips
2
Kalsit
3
Flyuorit
4
Apatit
5
Ortaklaz
6
Kvars
7
Topaz
8
Korund
9
Olmos
10
Shu shkalaning etalonlari sifatida qattiqligi tartibi 
1
dan 10 
gacha bo‘igan quyidagi minerallar qabul qilingan:
1 Bu masala ustida tekshirislilar olib borilishiga qaramasdan, hozirgacha “Jismning
qattiqligi'* degan tushuncha aniq belgilangan emas. Timalish qattiqligi, o‘yish
(pannalash), ezish va silliqlash qattiqligi kabi bir necha turlarga bo‘linadi. Barcha ana
shu usullsr bilan olib borilgan tekshirishlaming natijasi, bizga o ‘z tabiatiga ko‘ra fizik
xodisalaming xilma-xil ekanligini ko‘rsatadi. 
. 
.
63

---

1
. Talk - Mg
3
[Si
4
O
10
[OH
]2
6
. Ortoklaz - K[AlSi
3
0 8]
2. Gips - C aS 0
4
2H20
7. Kvars - S i0
3
3. Kalsit - C aC 0