A. X. Sulliyev, I. M. Bedritskiy, O. T. Boltayev

Tabiiy qatron

Tabiiy qatron o’simlik va biogen birikmalaridan tashkil topgan organik moddadir. Tropik o’simliklarda tabiiy qatron ko’p bo’ladi. U past haroratda amorf holatda bo’lib, qizdirilganda avvaliga yumshab, plastik so’ngra esa suyuq holatga o’tadi. Elektr texnikada ishlatiladigan tabiiy qatron suvda erimaydi, ammo spirtda, efirda va o’zi bilan kimyoviy tabiati bir xil bo’lgan organik erituvchilarda yaxshi eriydi. Hosil bo’lgan eritma quritilganda yupqa parda hosil bo’ladi. Tabiiy qatron yopishqoq bo’lib, suyuq holatdan qattiq holatga o’tishida jism yuzasiga

mustahkam yopishadi. Bu material kompaund, plastik massa, sun’iy yoki tabiiy tolasimon materiallarining tarkibiy qismi bo’lib xizmat qiladi.

Shellak – tropik daraxt qumursqalari (gummilak) mahsuli. Shellak tangasimon ko’rinishli, rangli (och sariqdan qo’ng’ir tusgacha), spirt, aseton va efirda yaxshi eriydi. U eritilgan holatda kanifol, kopol, gliftal, bitum va novalak bilan yaxshi birikadi. Shellakning zichligi 1000 – 1040 kg/m³, chiziqli kengayish koeffitsienti 4,4∙10^-4… 9∙10^-5ga teng. Uning dielektrik xossalari quyidagicha: _r

=3,5; tg= 0,01; = 10¹³-10¹⁴Om∙m; E_t=20-30 MV/m.

2.11-jadval