A. X. Sulliyev, I. M. Bedritskiy, O. T. Boltayev

Ba’zi kremniy – organik suyuqliklarning fizik va kimyoviy xossalari

Ko’satkichlar	PMS-0	PMS-10	PES-3	FM-5	161-123	161-45
Zichligi,kg/m^3	942	924	960	944	1080	1145
Qotish harorati, 0C	-65	-60	-70	-110	-100	-90
Dinamik qovushqoqligi, 10^-6 m^2/s	10	60	15	16	18	55
r	2,6	2,6	2,4	2,8	5,4	5,8
tg	0,0002	0,0002	0,0003	0,0002	0,02	0,0001
,Om∙m	2∙10^12	2∙10^12	1011	1011	5∙10^10	4∙10^11
Er,MV/m	14	18	18	14	-	-
Issiqlik o’tkazuvchanlik koeffitsienti, Vt/m^3 ^0C	0,0138	0,154	0,0138	0,135	0,115	0,127

Bu suyuqliklarga poliopganosilokksan polietilsiloksan, polifenilsiloksan va boshqa suyuqliklar kiradi (2.10-jadval). Poliopganosiloksan (161-123, 161-45 impulsli transformator, maxsus kondensator, radio va elektron apparatlarida qo’llanilmoqda.

Xlor–ftor-uglerodli va ftor-uglerodli suyuqlik molekulalarida vodorod atomi o’rnini xlor va ftor atomlari qisman yoki to’liq egallaydi. Ftor –organik suyuqliklarda tg qiymati juda kichik bo’lishi bilan birga, yuqori darajali haroratga chidamliligi sababli, uni 200⁰C va undan yuqori haroratda ishlatish mumkin. Bu

suyuqlikning sirt taranglik kuchi va qovushqoqligi nisbatan kichikdir. Ftor-organik suyuqlik uchuvchan bo’lganligi sababli u bilan to’latilgan, elektr apparatini yaxshilab zichlash talab etiladi. Bu suyuq dielektrik yordamida chulg’amlar va magnit o’tkazgichlardan ajralib chiqqan issiqlik atrofga tez va yaxshi tarqatiladi.

Elektr texnika uskunalariga qo’yiladigan ftor- organik suyuqligi tok o’tayotgan sim va chulg’amdan ajralib chiqayotgan issiqlik ta’sirida bug’lanib, issiqlikni yutadi, so’ngra sovitkichda kondensatsiyalanib, yana asosiy sistemaga suyuq holda qaytadi. Natijada uskuna bo’shliqlarida katta bosim hosil bo’lib, apparatning gaz muhitidagi elektr mustahkamligi ortadi. Havo tarkibidagi ftor- organik suyuqlik bug’lari portlash xavfini tug’dirmaydi. Suyuq holatda bu dielektrik deyarli yonmaydi. Yuqori dielektrik singdiruvchanlikka (_r=35-39) ega bunday qutbli sintetik suyuqliklarga misol qilib nitrobenzol (H₅S₆-NO₂), etilenglikol (HO–CH₂ – CH₂ – OH), sianoetilsaharoza (C₃₈H₄₆N₈O₁₁) kabi suyuqliklarni keltirish mimkin. Elektr maydoni ta’sirida chidamli, o’zida elektr quvvatini juda kam isrof etadigan sintetik uglerodli qutbsiz suyuqliklarga poliizobutilen, polibutelin va alkilbenzol misol bo’la oladi. Agar kondensatorning qog’oz izolyatsiyasi poliizobutilenga shimdirilsa, kondensatorning zaryadlanish vaqti keskin ortadi.⁹⁶

Oktol suyuqligining zichligi 860-875 kg/m³, alangalanish harorati 138-165⁰C, dielektrik xossalari: _r=2,2 – 2,3; tg =10^-4 -10^-3. Bu suyuqliklar asosida tayyorlangan qog’ozli kondensatorga nisbatan 1,8 – 2,3 barobar yuqoridir. Oktolning vazelin bilan aralashmasi qog’ozli kondensatorlarda qo’llanilganda kondensatorning xizmat muddati boshqa shimdirilgan suyuqlikli kondensatorlarga nisbatan 20 – 40 barobar yuqori bo’ladi.

19.