A. X. Rasijlov, K. G. Baxadirov materialshunoslik va konstruksion

Suyak yelimi yog‘sizlantirilgan  hayvonot  suyaklari  va  shoxlarini 
pishirib  tayyorlanadi.  Yelimlash  xususiyatlariga  ko‘ra  go‘shtparda 
yelimi suyak yelimidan ustun turadi.
Go‘shtparda va  suyak yelimlari  qattiq  plita  shaklida tayyorlanadi. 
Plitalar  tiniq,  sargish  yoki  qoramtir  rangda  boiadi.  Toza,  sifatli 
yelimlaming sin ig i shisha kabi yaltiraydi.
105

---

Quruq  yelimlar  tolon,  mayda  bo‘laklar  va  boshqa  ko‘rinishlarda 
ham tayyorlanadi.
Yelimlash  sovuq  (-12...-30  °C)  da,  issiq  (+40...+70  °C)  da  va 
qaynoq (80 °C va undan yuqori) holda olib borilishi mumkin.
Buyum  yoki  detallami  biriktirishda,  fanerlami  o ‘rtacha  normal 
quyuqlikdagi  yelim  eritmasidan  foydalaniladi.  Suyuq  yelim  eritmasi, 
asosan, gruntovkalash maqsadida ishlatiladi.
Yelimlaming puxtaligini aniqlash uchun yelimlangan chok (birikma) 
tajriba yo‘li  bilan tekshiriladi.  Buning  uchun namligi  7-12  %  bo‘lgan 
shumtol  yoki  eman yog‘ochidan  namunalar (25x50x50  va 25x50  mm 
o‘lchamli)  olinib,  tolalar yo‘nalishida  bir-biriga parallel  qilib yelimla- 
nadi,  so‘ngra namuna birikmaning yelimlangan  choki  iskana yordami­
da yorib ko‘riladi.  Agar bunda birikma yelimlangan joyidan  ajralmas- 
dan yog‘och yorilsa yoki  ko‘chib chiqsa, yelimning yopishtirish xusu- 
siyati  yaxshi,  yelimli  chok  puxta  deb  hisoblanadi.  Tajriba  sharoitida 
esa,  yelimlangan  chokning  puxtaligini  press  yordamida  so‘ruvchi 
kuchning qiymatini oshira borish yo‘li bilan tekshiriladi va h.
Duradgorlik yelimlari  nam  ta’sirida  puxtaligini  yo‘qotadi  (namga 
chidamsiz  bo'ladi).  Shuning  uchun  nam  sharoitda  ishlaydigan 
buyumlar namga chidamli maxsus yelimlar bilan yelimlanadi.