A. X. Rasijlov, K. G. Baxadirov materialshunoslik va konstruksion

11.2. Kesish  nazariyasi va keskich parametrlari
Yuqorida  ko‘rib  o‘tganimizdek,  metallarni  kesib  ishlashning  aso­
siy  turlaridan  yo‘nish,  randalash,  o‘yish,  parmalash,  frezalash 
jarayonlarida  u  yoki  bu  tuzilishdagi  kesuvchi  asboblar  vositasida 
tanavordan  qirindi  yo‘nish  orqali  uni  talab  qilingan  shakl,  o ‘lchamga 
keltirish,  sirtining tozaligiga erishish  mumkin.  Shuning uchun  bunday 
kesuvchi  asboblarning  qanday  qism  va  elementlardan  iboratligini, 
ulaming  geometrik  parametrlarini,  kesish  jarayonining  asosiy 
qismlarini,  kesishda  hosil  bo‘ladigan  kuchlar  va  boshqalami  bilish 
yoki o ‘rganish katta ahamiyatga ega.
Shu  bois  yuqoridagi  parametrlar  va  elementlami  eng  oddiy 
tokarlik  jarayonida  ishlatiladigan  o ‘tuvchi  keskich  misolida  ko‘rib 
chiqamiz.  Bunday  keskichlar,  asosan,  kallak  (ish  qismi)  va  tana 
(sterjen)  qismidan  iborat  bo‘lib, 
keskich  tutkichga  (dastgoh 
supportiga) mahkamlanadi.
Keskichning  old  yuzasi  qirindi  chiqarish  uchun  xizmat  qiladi, 
asosiy  orqa  yuzasi  tanavoming  kesish  yuzasiga  tomon,  yordamchi 
orqa  yuzasi  esa  tanavoming  yo‘nilgan  yuzasiga  tomon  qaragan 
bo‘ladi.  Keskichning  asosiy  kesuvchi  qirrasi  old  yuzasi  bilan  asosiy 
orqa  yuzasining  kesishuvidan,  yordamchi  kesuvchi  qirrasi  esa  old 
yuzasi  bilan  yordamchi  ora  yuzasining  kesishuvidan  hosil  bo‘ladi. 
Asosiy 
va 
yordamchi 
kesuvchi 
qirralaming  kesishgan  joyi 
keskichning uchi (cho‘qqisi) deyiladi.
179

---