A. V. Mavlonov

12-bob. Konlar bo’yicha neft-gaz chiqarishni rejalash
Konlar bg’yicha neft-gaz qazib chiqarishni rejalash kon geologiya xizmatining eng muhim vazifalaridandir, chunki ana shu rejalar natijasida neft va gaz sohasining rivojlanish rejalari tuziladi. G’zining muddatiga qarab rejalash joriy - 1 yillik, 5 yillik - hamda istiqbolli 10-15 yilga tuziladi. Rejalashtirishning eng asosiy kg’rinishi besh yillik bo’lib, unda xar bir yilning ko’rsatkichi hisoblangan bg’ladi. Xuddi shunga qarab xalq xg’jaligi uchun neft chiqarish mg’ljallanadi hamda er osti boyligi bilan ta’minlash uchun lozim bg’lgan imkoniyatlar ham hisob qilinadi.

Bunday rejalash har bir koning aniq hisoblarini oldindan bilishga asoslangan bg’lgani uchun ham ahamiyatlidir. SHuning uchun ham bunday asoslashga har xil usullar bilan yondoshiladi.

Gidrodinimik usullar-neft chiqarish darajasini ob’ektlar bo’yicha gidrodinamik hisoblar bilan belgilanadi. Bu ishlar asosan neft va gaz konlarini qazib chiqarishni loyihalash va tahlil qilish chog’ida amalga oshiriladi. Bu usulda konning geologik-fizik xossalarini o’rgangan hamda qazib chiqarishning texnologik kg’rsatkichlariga asoslangan holda undan yillik chiqarilishi lozim bg’lgan neft miqdori va pirovard neft beruvchanlik koeffitsienti belgilab beriladi. Lekin bu usul bilan doimo qatlamning notekisligi va rang-barangligini bilish imkoni bg’lmaydi. Bu noaniqlik ob’ektni qazib chiqarishni loyihalagan vaqtdan qancha kg’proq g’tsa, shuncha kg’proq bg’lishi mumkin. Demak, hisob-kitoblar shuncha noaniq bo’lishi mumkin.

Statistik usullar - g’tgan davrdagi ma’lumotlarni belgilan holda uni kelajak uchun tatbiq qilishga asoslanadi. Bunda kg’rsatkichlarni bir-biriga yaqin bg’lgan konlarning ma’lumotlarini bir-biriga solishtirgan holda rejalash mumkin. Bu usullarda olinayotgan mahsulot sur’atining uning zahiralariga bog’liqligi yoki jamlangan neft miqdori bilan suyuqlik orasidagi bog’liklik alohida kg’riladi.

Bu usullarni amalda qg’llash vaqtida ma’lum bir qonuniyatlarni aniqlash uchun juda uzoq muddat talab qilinadi, undan tashqari qabul qilingan loyihaga xech qanday g’zgarishlar kiritilmagan bg’lishi kerak, hamda bunday usul bilan qatlamga ta’sir qilish usullarining samarasini aniqlab bg’lmaydi. Hozirgi vaqtda gidrodinamik usullari bilan qilngan rejalarga vaqt g’tishi natijasida yuzaga chiqqan statistik ma’lumotlarni qg’shgan holda qazib chiqarishni amalga oshirilmoqda.