А. Туркманов. “Бухгалтерия ҳисoби” фани бўйича ўқув-услубий мажмуа. – Тошкент: Иқтисодиёт, 2018 йил, 249 бет. Ғоя муаллифи: иқтисод фанлари доктори, профессор Б. Ю. Ходиев

 
 “Директ-костинг” тизими бўйича харажатларни ҳисобга олиш 
Корхоналарда ишлаб чиқарилган маҳсулотлар таннархини пасайтириш ва самарали 
бошқариш таннарх аниқлашнинг замонавий тизимларини амалиётга жорий қилишни тақозо 
этади.
“Директ-костинг” ҳисоб тизими ҳам республикамиз бухгалтерия ҳисоби учун янги 
тизимлардан ҳисобланиб, бугунги кунда иқтисодий ривожланган мамлакатларда кенг 
қўлланилмоқда.

---

185 
Германия ва Австралияда мазкур усул “қисман харажатлар ҳисоби” деб аталади. 
Британияда у “маржинал харажатлар ҳисоби”, Францияда - “маржинал бухгалтерия” ёки 
“маржинал ҳисоб” деган номларни олган. Ўзбекистонда эса “чекланган, тўлиқ бўлмаган ёки 
қисқартирилган таннарх ҳисоби” тушунчалари қўлланилиб келмоқда.
Ғарб мамлакатларида маржинал даромад усулидан ишлаб чиқаришни (экстенсив) 
ривожлантириш модели ўрнига янги модел - интенсив ривожланиш модели сифатида 
фойдаланила бошланди. Бундай моделдан фойдаланиш, ўз навбатида, харажатларни бевосита 
ва билвосита, асосий ва қўшимча, доимий ва ўзгарувчан харажатларга аниқ бўлишни ва
 
Назорат учун саволлар 
1. Маҳсулот (иш, хизмат) ишлаб чиқариш харажатлари ва маҳсулот таннархи ҳисобини 
тартибга солувчи қонуний ва меъёрий ҳужжатларни айтиб беринг? 
2. Харажатларни туркумлашдан мақсад нима? 
3. Харажатлар ҳақида тушунча деганда нимани тушунасиз? 
4. Ишлаб чиқарилган маҳсулотлар бўйича таннархга қўшиладиган харажатларни 
умумлаштириш ва уларни тақсимлаш қандай ҳисобланади? 
5. Харажатлар динамикаси ва уни назорат қилиш қандай амалга оширилади? 
6. Маҳсулот таннархини таркиби ва турлари ҳисоб ишларига қандай самара беради? 
7. Жараёнли, буюртмали, босқичли таннарх ҳисоблаш усуллари қандай аниқланади? 
8. Хақиқий ва норматив усуллар бўйича харажатлар ҳисоби ва таннарх ҳисоби қандай 
амалга оширилади? 
9. «Стандарт кост» ва «Директ костинг» усуллари қандай амалга оширилади?