A toshmatov, sh sh. Magzumova

95
4 9

---

- oneyroid;
- amensiya;
- ongning namozshomsimon qorong‘ilashuvi.
14. Quyidagi natijasida disforiyalar:
- giyovandlikdagi abstinensiya;
- alkogolizmdagi abstinensiya;
- epilepsiya.
15. Asteniya natijasida-ta’sirotlaiga yuqori sezuvchanlik.
16. Asteniya natijasidagi yuqori ta ’sirchanlik.
17. Quyidagi natijasida ish qobiliyatining kamayishi:
- asteniyalar;
- depressiyalar;
- maniakal holat.
18. Quyidagi natijasida kelishmovchilik:
- astenilar;
- disforiyalar.
19. Stupor natijasidagi harakat faolligining yo'qolishi.
20. Posttravmatik reaksiya.
21. Stress sindromi.
Bemoriaming hamshiralik tashxisoti suhbat va hamshiralik kartasidagi 
yozib olingan ma’lumotlar asosida amalga oshiriladi. Ko‘p hollarda tibbiyot 
hamshiralari ma’lumotlar yig'ayotganda birlamchi m a’lumot manbayidan 
foydalanadilar (professional surishtiruv va bemorni ko'rish). Bundan 
tashqari, ikkilam chi m anbalar ham qo'llaniladi: tibbiy hujjatlar, 
bemorning qarindoshlari va yaqinlari bilan suhbat.
Psixiatriyadagi bemoriaming muammolari turlicha: idrok buzilishi, ta- 
fakkur buzilishlari, aqli zaiflik, fe’l-atvor patologiyasi, katatoniya, abs­
tinensiya, somatik kasalliklar, bosh miyaning oiganik kasalliklari va h.k.
Psixiatriyadagi bem orlar m uam m olarining o'ziga xos belgilari: 
xavotirlanuvchanlik, shubhachilik, agressiv harakatlar, psixom otor 
qo'zg'aluvchanlik, gallutsinatsiyalar, vasvasa va tuturuqsiz fikrlar, holsizlik, 
uyqusizlik, kayfiyatning pasayishi, qo'rquvlar, kayfiyatning ko'tarinkiligi, 
tajovuzkorlik, harakatsizlik, xotiraning buzilishi va h.k.
Hamshiralik tashxisi qo'yilgandan so'ng, hamshiralik jarayonining
III bosqichiga - mhiy bemoriaming hamshiralik parvarishini rejalashtirishga 
o'tiladi. Tibbiyot hamshirasi birinchi o'rindagi masalalarni belgilab, 
maqsadlarni aniqlaydi (qisqa va uzoq muddatli), hamshiralik aralashuvi 
turlarini saralaydi (mustaqil, bog'liq va o'zaro bog'liq) va parvarish rejasini 
ishlab chiqadi. Bu jarayonda u optimal hamshiralik strategiyasini tanlash
50

---

uchun, hamshiralik standartlaridan foydalanib, hamkasblari, shifokorlar 
va boshqa mutaxassislar bilan maslahatlashadi.
H a m sh ira p a rv a rish rejasi tu z ilg a n d a n s o 'n g , h a m s h ira lik
aralashuvlarini amalga oshirishga kirishadi, bu hamshiralik jarayonining
IV bosqichiga to ‘g‘ri keladi. Hamshiralik jarayonining IV bosqichidagi 
asosiy faoliyat-ruhiy bemorni parvarishlashdan tashqari, ular bilan to iiq
muloqotga kirishib, xotira, diqqat, intellekt, hissiyot-iroda sohalarini 
baholaydi, bem orlam i bo'limdagi boshqa bem orlar bilan tanishtiradi, 
shuningdek, bem orni atrof-m uhitni m o'ljalga olish qobiliyatlarini 
aniqlaydi, ruhiy statsionarda ular uchun qulay sharoit yaratib berishga 
h ara k a t q iladi, bem o rlarn in g sayr qilishlari va dam o lish larin i 
tashkillashtiradi. B em orning o'ziga g‘am xo‘rlik qilish im koniyati 
bo‘lmaganda, hamshira uning sog‘ligiga ta ’sir qilayotgan noxush omillami 
aniqlaydi, bem orni qurbi yetadigan faoliyat bilan m ashg‘ul qiladi, oila 
a ’zolari bilan m uloqot o 'm atib, bemorning atrofdagilar bilan o ‘zaro 
munosabatlarining optimal yo‘llarini qidiradi.
Hamshiralik jarayonini psixiatriya amaliyotiga tatbiq etilishi tibbiyotning 
murakkab va jiddiy muammolaridan biridir. Hamshiralik tashxisini qo'yish 
uchun hamshira bemorni yaxshi bilishi, unga «kasallik tashuvchisi emas», 
balki insonga qaragandek muomalada bo‘lishi kerak. Hamshiralik kartasini 
h a r kuni to 'ld irib , b em o rn in g h ay o ti va kasalliklari t o ‘g ‘risida 
m a’lumotlam i yig'ish jarayonida, uning tibbiy va shaxsiy muammolarini 
yaxshi tushuna boshlaydi, achinish va hamdardlik hislari uyg‘onadi, bemor 
o'rniga o'zini qo ‘yib, uning ko'zlari bilan dunyoga qarashni o ‘i^anadi. 
Hamshiralik jarayonini amalga oshirilishi ham shiraning professional 
o'sishiga yordam beradi, hamshiralik aralashuvi samarali amalga oshiriladi, 
parvarishning sifati yaxshilanadi, ham shiralikning mavqeyi ortadi. 
Hamshiralik jarayoni bemorlarning o ‘z kasalligiga bo'lgan m unosabatini 
o ‘zg artirad i, u lar tibbiy x izm atn in g passiv e h tiy o jm a n d la rid a n , 
hamkorlarga aylanadilar, kasallikni davolashda tibbiyot xodimlariga yordam 
beradilar. Hamshiralik jarayonini malakali amalga oshirish uchun xususiy 
psixiatriyadan yetarlicha bilimlar darajasi kerak bo‘ladi.