A ta’limiy: O‘zbekiston Respublikasida boshlang‘ich harbiy tayyorgarlikning fanining tarixiy zaruriyati hamda uning bugungi kundagi ahamiyati to‘g‘risida ma’lumot berish va o’rgatish. B tarbiyaviy

2. Otish paytidagi olov va tovush bo‘yicha.
Òovush meteorologiya sharoitlariga bog‘liq holda soniyasiga 330—340 m tezlikda tarqaladi (yoki taxminan 1 km.ni 3 soniyada bosib o‘tadi). Yorug‘lik tarqalishi esa o‘ta tez (soniyasiga 300000 km).
70-rasm. Balandlikda harakatlanayotgan dushmanni kuzatish.
Misol. O‘q ochish tovushi otish paytidagi olovdan to‘qqiz soniyadan keyin razvedkachiga yetib keladi. O‘q uzilgan qurolgacha bo‘lgan masofani toping:
S=V-T; 330*9 = 2970 m,
bu yerda, S — uzoqligi; V — tezligi; T — vaqt.
3. Chiziqli o‘lchamlar bo‘yicha (chizg‘ich yordamida).
Buning uchun millimetrli bo‘lakchalariga ega chizg‘ich olinadi va uni ko‘zlar oldida cho‘zilgan qo‘l masofasida (ko‘zdan taxminan 60 sm uzoqlikdan) ushlanadi, aniqlanishi kerak bo‘lgan masofaga, oriyentir (nishon)ga shu chizg‘ichning necha millimetri uzunligi (balandligi, kengligi) bo‘yicha to‘g‘ri kelganligi aniqlanadi. Predmetning ma’lum bo‘lgan santimetrdagi kattaligi o‘lchashlarda hosil bo‘lgan millimetr sonlarga bo‘linadi va natijada, doimiy son oltiga ko‘paytiriladi.
Misol. Agar 6 m balandlikdagi telegraf simyog‘ochi o‘lchash paytida chizg‘ich bo‘yicha 8 millimetrni egallasa, ungacha bo‘lgan masofa (600:8)·6=450 m.