A. T. G‘ofurov, I. T. Azimov, U. E. Raxmatov

 
 
 
 

---

91 
8§. Kishilik jamiyatining tarkib topishi 
Tayanch iboralar va tushunchalar: 
muzlik, kichik muzlanish, ilk paleolit, 
ijtimoiy, urug„chilik, mezolit, neolit, matriarxat, patriarxat, jamoa. 
Muzlik davrlarining sabablari noma‘lum. Ba‘zi olimlar yer o‘qi qiyaligining 
o‘zgarishi, quruqlikning ko‘tarilishi, quyosh radiatsiyasining kamayishi bilan 
muzlanishni tushuntiradilar. Muzlash markazi Grelandiya bo‘lgan. Muzlik davri bir 
yoki to‘rt marta takrorlangan bo‘lishi mumkin. Dastlabki ikki muzlashni kichik 
muzlanish bo‘lib yevropa borib yetgan, lekin yog‘inlar ko‘p bo‘lgan, hatto Sahroi 
Kabirda ham daryolar oqqan, harorat birmuncha pasaygan. Ammo Janubiy, O‘rta 
Yevropada iqlim subtropik, Janubiy Osiyo va Afrikada tropik iqlim saqlanib qolgan. 
Yevropada fillar, begemotlar, karkidonlar, qilich tishli yo‘lbarslar, otlar bo‘lgan. 
Daralarda anjir o‘sgan. Ilk davrlarda issiq iqlim bo‘lgani uchun o‘simliklar yashil 
bo‘lgan, issiqsevar hayvonlar uchray boshlagan. Muzlash boshlanishi bilan issiqsevar 
hayvonlar qisman o‘lib, ayrimlari esa janubga siljiganlar. Ular o‘rnini serjun 
mamontlar, serjun karkidonlar, bizonlar, bug‘ular, ayiqlar, arslonlar egallaganlar. 
Odam ashel davrida olovdan foydalangan. Hamma narsa yeyilgan, g‘amlab qo‘yish 
bo‘lmagan. Shels - ashel zamonlarida ovchilar issiqsevar hayvonlarni ovlaganlar. 
Sinantrop, neandertal odamlar go‘shtini yeganlar. Ular ko‘proq bolalarni yeganlar. 
Oxirgi paleolitda ham odamxo‘rlik davom etgan. Mustae davrigacha odamlar xom 
go‘shtni iste‘mol qilishgan. Mustae zamonidan go‘sht pishirilgan. Dastlabki odamlar 
turar - joy, kiyim - boshga zarurat sezishmagan. Muzliklar boshlanishi bilan (ashele 
oxiri mustae davridan) kiyim- boshga talab bo‘lgan.