A samatov, I. B. Rustamova

Qishloq xo‘jaligi iqtisodiyotida kreditlash mexanizmi

Bugungi kunda respublikamizda qishloq xo'jaligi korxonalarining samarali faoliyat ko'rsatishi va qo'shimcha moliyaviy mablag' bilan ta’minlashda kreditlash mexanizmi muhim ahamiyatga ega.

Xo'jalikni kreditlash, asosan:

—davlat ehtiyojlari uchun xarid qilinadigan qishloq xo'jaligi mah- sulotlari paxta va g'alla yetishtirish bo'yicha hisob-kitoblar uchun O'zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi huzuridagi maxsus jamg'ar- ma hisobidan;

• 
  suv ta’minoti, o'simliklar kasalligi, hasharot va zararkunandalarga qarshi kurashish, chorva mollarini davolash va yuqumli kasalliklarga qarshi kurashish masalalari Respublika budjeti hisobidan;
  

—xo‘jaliklami ishlab chiqarish-moliyaviy holatini yaxshilash uchun zarur bo‘lgan asosiy ishlab chiqarish vositalari, texnika vositalari va aylanma mablag'larni sotib olish uchun tijorat banklarining o'z mablag'i va budjetdan tashqari jamg'armalar hisobidan;

—turli tadbirlar yoki maqsadlar uchun mamlakatamiz, shuningdek, chet el tashkilotlari ajratadigan mablag'lar va grantlar hisobidan;

• 
  qishloq xo'jaligi texnika vositalarini lizing asosida xarid qilinishi uchun lizing kompaniyasi tomonidan ajratiladigan mablag'lar;
  
• 
  hamkorlikda korxona va tashkilotlarning maqsadli zayom, kredit yoki bo'nak mablag'lari hisobidan;
  
• 
  xo'jalik subyektlari a’zo bo'lgan kredit uyushmalari hisobidan ajratiladigan mablag'larxo'jaliklarning shaxsiy mablagiari hisobidan amalga oshiriladi.
  

Xo'jaliklarni tijorat banklari orqali kreditlash yo'li bugungi kunda respublikamizda katta o'rinni egallaydi. Qishloq xo'jaligini kreditlash, asosan: «Agrobank», «Mikrokreditbank», «Turonbank», «Savdogar- bank», «Tashqi iqtisodiy faoliyat milliy banki», «Asaka bank», «Ipoteka banki», «O'zsanoatqurilish banki» va shunga o'xshash 30 dan ortiq boshqa turli tijorat banklari orqali amalga oshiriladi.

Fermer xo'jaliklarini qo'llab-quwatlash jamg'armasi kredit liniyalari tomonidan yo'naltirilgan investitsiyaviy loyihalar turlari:

• 
  dehqon va fermer xo'jaliklarining o'z ishlab chiqarishini rivojlan- tirish va kengaytirish, shu jumladan:
  
• 
  qishloq xo'jaligi texnikasini sotib olish;
  
• 
  fermerlik inshootlarini qurish;
  

—chorva mollar, yosh chorva moUari, parranda, yem-xashak va oinuxta yem, veterinariya dori-darmonlari, o'simliklar, o'simliklami kimyoviy himoya qilish vositalari, mineral o'g'it, urug'lik, ko'chatlar sotib olish;

• 
  qishloq xo'jaligi mahsulotlari ishlab chiqarish va qayta ishlash;
  
• 
  qishloq joylarida eksportga yo'naltirilgan va import o'rnini bosadigan ishlab chiqarishlarni ustuvor ravishda tashkil qilishdan iborat.
  

Fermer xo'jaliklari jamg'armalari mablag'lari hisobidan imtiyozli kredit olishlari uchun quyidagi hujjatlar to'plamini topshirishlari lozim:

• 
  respublika fermer xo'jaliklarini qo'llab-quwatlash jamg'armasi kredit liniyasidan imtiyozli kredit olish haqida ariza;
  
• 
  biznes-reja;
  
• 
  davlat soliq xizmatining joylardagi mahalliy tashkiloti tomonidan tasdiqlangan so'nggi hisobot davri bo'yicha (shakl 1) buxgalterlik balansi hisoboti;
  
• 
  debitor va kreditoriik qarzlari haqida (shakl 2 a) ma’lumotnoma;
  

—moliyaviy yakunlar haqida (shakl 2) hisobot.

Shuningdek, fermer bankka kreditning qaytarilishini ta’minlovchi quyidagi hujjatlami taqdim etadi:

• 
  mulkni garovga qo'yish;
  
• 
  bank yoki sug'urta tashkilotining kafolat xati;
  
• 
  qarz oluvchiga nisbatan uchinchi shaxsni notarial idorasi tomonidan tasdiqlangan kafolat xati;
  
• 
  sug'urta kompaniyasining qarz oluvchi tomonidan qarzni to'lay olmaslik xavfini sug'urtalash haqidagi sug'urta polisi;
  

—mahalla, qishloq, ovul yig'ini tomonidan berilgan kafolat xati.

Taqdim etilgan bu hujjatlar Nizom bo'yicha belgilangan muddatlarda ko'rib chiqilishi, ya’ni:

• 
  o'zining tizimidagi bo'limlari va tijorat bo'limlari bo'lmagan, shuningdek, xususiy banklar uchun 10 ish kuni;
  

—respublika bosh banklari uchun ariza berilgan kundan e’tiboran 20 ish kuni belgilangan.

2. 
   Qishloq xo‘jaligida lizing va undan foydalanish