A s o s L a r I toshkent irrigatsiya va qishloq xo‘jaligini

Ulug‘vorlik kategoriyasming falsafiy mohiyati. 
Ulug‘vorlik — 
insonning narsa-hodisalarga estetik va axloqiy mezonlar bilan 
yondashishi va ulardan yuksak hayratlanish tuyg‘usini hosil qiluv­
chi ma’naviy hodisa. Ulug‘vorlikning ko‘lami go‘zallik ko'Iami 
kabi cheksiz bo‘lib, o‘zida hajm, miqdor, ko‘lam va buyuklikni 
mujassam etadi. Shuning uchun ulug‘vorlik muhokamasi yuk­
sak darajada madaniyatni talab qiladi. Ulug‘vorlik tabiat, jam i­
yat, inson va uning faoliyati mahsulotlarida namoyon bo‘ladigan 
ma’naviy-axloqiy tushunchadir. Ulug‘vorlik belgisiga ega bo‘lgan 
barcha narsa va hodisalarga xos bo‘lgan umumiylik — me’yoriy 
barkamollikdir.
Tabiatdagi ulug‘vorlik 
baland tog‘lar, qudratli sharsharalar, 
cheksiz okeanlar, mavj urayotgan dengizlar, tubsiz osmon va h.k. 
timsolida namoyon bo‘ladi. Bu yerdagi umumiylik — ularning 
keng ko‘lamligi, ulkanligi, buyukligi va tuganmasligidir. Tabiat­
dagi ulug‘vorlik insonda o‘zidagi zaiflikni emas, balki tabiat bilan 
qo'shilib ketishga intilish hissini uyg‘otadi va kuchli ta’sir etadi. 
Tabiatdagi ulug'vorlik ruhimizga hayrat, hayajon va jo‘shqinlik 
bagMshlaydi. Tabiatdagi ulug‘vorlik matemati’; va dinamik xususi- 
yatga ega. Matematik xususiyatida — hajm, dinamik xususiyatida 
— kuch ustuvor ahamiyatga ega.
333

---

— real hayot haqiqatini in’ikos ettirish;
— jonli insoniy tafakkur va dunyoqarash manbayini yaratish;
— ongli dunyoqarashga asoslangan ijod erkinligini, mustaqil 
fikrlash hamda zamon bilan hamnafaslik ruhini singdirish;
— yangilanayotgan hayot jarayonlariga yaqinlashish va uning 
ilg‘or tomonlarini yoritish, ularni mazmunan boyitish;
— yangicha uslub va badiiy usullardan foydalanish, san’at 
asarida shakliy go‘zallikka erishish.
Moddiy qadriyatlarning go‘zalligi. 
Har qanday nazariya amali­
yot bilan uyg‘un bo‘lsagina yashay oladi. Bu qoida go'zallik tu- 
shunchasiga ham tegishli. Ma’lumki, estetik faoliyatning qator 
turlari amaliyot bilan chambarchas bog‘liq holda rivojlanadi. M a­
salan, me’morlik o‘zida ham moddiy, ham ma’naviy qadriyat­
larni aks ettiradi. Chinakam me’moriy obidaning go‘zalligi faqat 
tashqi ko'rinishi bilangina emas, balki mexanika qonunlarining 
yangi materiallar bilan boyitilganligi, me’morlikning qadimiy 
an’analarini yangi ko‘rinishlar orqali namoyon qilish natijasida 
yuzaga keladi. Me’moriy obida shahar o‘z ko‘rki va go‘zalligini 
quyidagi estetik xususiyatlar orqali namoyon etadi, degan fikrga 
kelish mumkin:
— shaharda qadimiy me’moriy obidalarning saqlanganligi va 
uning ko‘rki;
— binolarning aholi turmush tarzi uchun qulayligi va mos 
kelishi;
— shaharda bunyod etilgan binolar, yo‘llar xalq manfaati bilan 
muvoflqligi;
— shaharning geografik jihatdan joylashuvi — suv va havosi- 
ning musaffoligi, tabiiy manzaralarga boyligi.