А. С. К а р и м о в, М. М. М и р а й д а р о в, F. Р. Ш о ё к у б о в

i
,, т о к у т а ­
ди, иккиламчи 
W2
ч у л г а ы и г а
э с а
Ra
истеъмолчи у л а н а д и . Агар
3 7 у
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

I ;>.У- рз с м.
к у ча й т и р иш с хемас ини а к тив т у р т к у т б л и с х е м а д е б тасвир- 
л а с а к , у н и н г кириш 1 — 1 ва чикиш 2 — 2 цисмаларининг жо й-
ланиши 15.9- раем,
а
д а к у р с ат и л г а н и каби б ул ад и .
Энди э л е к т р о в а к у у м триоднинг аналоги — ярим у т к а з г и ч л и
транз исторни к у ри б чикамиз.
Т р а н з и с т о р . И к к и т а э л е к т р о н - к а в а к ут ишли, уч к а т ла мл и
я р им у т к а з г и ч асбоб транз истор деб а т а л а д и . Транзис тор т у р -
ли э л е к т р тебранишларни г е н е р а ц и я ла ш ёки к у ч а й т ир иш у ч у н
х и з м а т цилади. Оддий 
р — п - р
ёки 
п —р
—
п
у тишл и биполяр 
т р ан з и с т о р 15 10 ва 1 5 . 1 1 - р а е м л а р д а к у рс а т и л га н .
р — п — р 
т ипд а ги э л е к т р о н - к а в а к утишли транзистор ( 1 5 . 1 0 - раем, 
а)
и к ­
ки т омонига у ч в алентли э л е ме н т ( ма с а ла н , индий In) к у ш и л -
г ан ярим у т к а з г и ч д а н , масалан, германии пластинка ( G e ) дан 
иборат. Бу транзисторнинг с х е м а т и к тасвири 1 5 . 1 0 - раем,
6
д а
к ур с а т и л га н .
п —р — п
т ипда ги э л е к т р о н - к а в а к утишли транзистор икки 
томониг а беш валентли эл еме нт , масалан, фосфор Р ч у ш ил г а н
к
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

э 
ф
—
- + г
i t ~
- + |
' + - !
- +1 
п
! + - 1
- 4- 1
|+ - 1
- + !
|+ - 1
- - н
! н— 1
я р и м у т к а з г и ч д а н , маеалан, г е р ­
маний Транзисгорнинг ту з и ли ши 15.11- 
раем,
а
д а , у н и н г с х е м а т и к тас- 
вири эса 1 5 . 1 1 - раем, 
б
д а к у р с а ­
тилга н.
Элек тр од ла р б ул ми ш Э ( э м ит ­
т е р ) , Б ( ба за) ва К ( к о л л е кт о р)
л ар орасида ги т о кл а р икки хил 
ишорали 
з а р я д
т а ш у в ч и л а р — 
эркин эле к т р онл ар ва к а в а к л а р
ё р д а м и д а
х;осил б у л г а н и
у ч у н
б ун д а й транзистор биполяр, яъни 
ик ки к у тбл и 
транзистор д е й и ­
ла ди.
Айрим э л е к т р о д л а р д а т ок л ар - 
нинг 
^осил 
б ул иши у ла рнинг
бир-бирига таъсири ва ток, к у чл ан и ш х;амда к у в в а т н и к у ч я й -
тириш эффектининг в у ж у д г а келишини 
р —п —р
т и п д а ги т р а н ­
зистор мисолида ку ри б чик а ми з ( 15.12- ва 1 5 . 1 3 - р а с м л а р ) .
„Тинч“ х о л ат д а э л е к т р о д л а р г а т а шк и к у чл а н и ш у л ан м а й д и ,
б у н д а
р п
ва 
п —р
к а т л а м л а р ч ег ар ас и д а э ле к т р о нл а р ва к а ­
в а к л а р кисман р е к о мб ин а ц и я ла на д и . Н а т и ж а д а „очилиб“ к о л - 
ган му с б а т ва манфий ионлар х,осил булиб, у л а р потенциаллар 
айирмаси ср0 б ул га н потенциал т у с и к хосил к и ла ди ( 15 .12-
ра см,
б).
15.12- р а е м.
П
Р
j.t&pacM.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

L\
ва 
UK
у з г а р м а с к у ч л а н иш л ар н и транзисторнинг э л е к
тр о дл а ри г а 1 5 . 1 3 - раем,
а
д а к у р с а т и л г а н д е к у л а й м из . С х е м а -
нннг чаи томонини т у г р и к у ч л а н и ш г а у л ан г ан д и о д г а , у н г т о ‘ 
монини эса т е с к ар и к у ч л а н и ш г а у ла нг а н д и о д г а у х ш а т а м и з .
Л е к и н з а р я д т а ш у в ч и л а р ( эл ек т р он ва к а в а к л а р )
р
— 
п —р  
к а т л а м л а р орасидан б е м а ло л у т а олиши м у р а к к а б физик ж а -
г а ё н л а р х,осил б у л и ш и г а олиб к е л а д и . Эми ттернинг в а ле нт
з она с ид а г и эле кт ронла ри 
1УЭ
к у чл а н и ш т а ъс ирид а т а ш к и зан- 
ж и р г а у т а д и , н а т и ж а д а хосил б у л г а н к а в а к л а р б аза с о^ ас и га
у т а д и . Бу з а р я д л а р н и н г н а ш ж а в и й к а р а к а т и эса эмиттер токи 
/э ни х ос ил килади. К а в а к л а р б а з а д а кисман германийнинг эр- 
кин электронлари билан рек о мб ин а ци я л ан а д и , асосий кисми 
эса 
р —п — р
утишнинг э л е к т р мандони т а ъ с и р и д а к о л л е к т о р г а
ут и б , у н д а /к токини косил к и ла ди . Э ми г те р д а н чикиб ба з а д а н 
у т а ё т г а н к а в а к л а р к о л л е к т о р г а х х ш и р о к йигилиши у ч у н к о л ­
л е к т о р утишининг юзаси эмит т е р утишининг юзасидан к а т т а-
рок килинади