A. S. (guruh rahbari); Fattohov

67- rasm.
Bu ifodada integral chegarasi barcha to‘lqin uzunlikdagi nurla- nishlarni o‘z ichiga oladi. Ushbu ifo- daning taxminiy grafik ko‘rinishi 67- rasmda keltirilgan. 67- rasmdagi egri chiziq ostidagi yuza to‘liq nurlanish energiyasini aniqlaydi.
Òemperatura ko‘tarilishi bilan 67- rasmdagi egri chiziq bilan chegara-

langan yuza kattalashib, maksimum holati chap tomonga surila boshlaydi. Agar temperatura pasayib (Ò =0 K) nolga yaqinlashsa, issiqlik nurlanishi to‘xtaydi. Har bir jism berilgan temperaturada o‘zining nurlanish spektri bilan xarakterlanadi. Suyuqlik va qattiq jismlarning nurlanishida 67- rasmdagiga o‘xshash tutash spektr hosil bo‘ladi. Qizdirilgan gaz va bug‘lar nurlanishi chiziqli va yo‘l- yo‘l spektrlarda tashkil topadi.
Nurlanish qonunlari Kirgof tomonidan o‘rganildi. U o‘zining bu qonunini 1860- yili nazariy yo‘l bilan keltirib chiqargan.
Hamma jism o‘ziga tushayotgan nurlanishni ozmi-ko‘pmi yutadi, ya’ni yutish qobiliyati bilan xarakterlanadi. Uni a harfi bilan belgilanadi. Yutish qobiliyati jism o‘ziga tushayotgan nurlanishning qanday ulushini yutishini ko‘rsatadi.
Yutish qobiliyati jismning turiga, sirtining holatiga, shu nurlanishning to‘lqin uzunligiga bog‘liq. Agar jism o‘ziga tushayotgan nurlanishni butunlay yutsa, absolut qora jism deyiladi. Absolut qora jism uchun a = 1. Boshqa jismlarda a<1. Ideal ko‘zguda a = 0 bo‘ladi. Spektrning ko‘rinadigan qismi uchun qorakuya absolut qora jismga yaqindir.

Kirxgofning issiqlik nurlanish qonuni:

Har qanday jismning nurlanish va yutish qobiliyatlarining nisbati berilgan temperaturada jismning tabiatiga bog‘liq bo‘lmaydi va u absolyut qora jismning nurlantirish qobiliyatiga teng.
Berilgan temperaturada absolut qora jismning nurlanish qobiliyati eng katta bo‘ladi. Shunday qilib, jismning yutish qobiliyati qanchalik katta bo‘lsa, uning nurlanish qobiliyati ham shunchalik katta bo‘ladi. Yuqorida bayon qilinganlardan yana bir muhim xulosa kelib chiqadi:

Muvozanatli nurlanishda har qanday jism sirtining birlik yuzalari vaqt birligi ichida qancha energiya nurlasa, absolut qora jismdan ham shuncha energiya nurlanadi.

7 2

Yuqoridagi xulosani analitik ko‘rinishda yozish quyidagi mu- lohazadan kelib chiqadi. Faraz qi- laylik, jismga tushayotgan to‘liq energiyani E desak, uning aE qismi yutiladi. (1 — a)E ulushi qaytadi va unga jism nurlantirayotgan E₀ ener- giya qo‘shiladi. Bu energiya yutilgan aE energiyaga teng. U holda