A qodiriy nomidagi jizzax davlat pedagogika

Privivka  —  fayllarda  xuddi  virus  zararlagandek  iz  qoldiradi.  Buning  natijasida  viruslar 
«privivka qilingan» faylga yopishmaydi. 
Filtrlar — quriqlovchi dasturlar kurinishida bo’lib, rezident holatda ishlab turadi va viruslarga 
xos jarayonlar bajarilganda, bu haqda foydalanuvchiga xabar beradi. 
Revizorlar  —  eng  ishonchli  himoyalovchi  vosita  bo’lib,  diskning  birinchi  holatini  xotirasida 
saqlab, undagi keyingi o’zgarishlarni doimiy ravishda nazorat qilib boradi. 
Detektor dasturlar kompyuter xotirasidan, fayllardan viruslarni qidiradi va aniqlangan viruslar 
xaqida xabar beradi. 
Doktor dasturlari nafaqat virus bilan kasallangan fayllarni topadi, balki ularni davolab, dastlabki 
holatiga qaytaradi. Bunday dasturlarga Aidstest, Doctor Web dasturlarini misol kilib keltirish mumkin. 
Yangi  viruslarning  to’xtovsiz  paydo  bo’lib  turishini  hisobga  olib,  doktor  dasturlarini  ham  yangi 
versiyalari bilan almashtirib turish lozim. 
Filtr dasturlar kompyuter ishlash jarayonida viruslarga xos bo’lgan shubhali harakatlarni topish 
uchun ishlatiladi. 
Bu xarakatlar quyidagicha bo’lishi mumkin: 

  fayllar atributlarining o’zgarishi; 

 
disklarga doimiy manzillarda ma’lumotlarni yozish; 

 
diskning ishga yuklovchi sektorlariga ma’lumotlarni yozib yuborish. 
Tekshiruvchi  (revizor)  dasturlari  virusdan  himoyalanishning  eng  ishonchli  vositasi  bo’lib, 
kompyuter zararlanmagan holatidagi dasturlar, kataloglar va diskning tizim maydoni holatini xotirada 
saklab,  doimiy  ravishda  yoki  foydalanuvchi  ixtiyori  bilan  kompyuterning  joriy  va  boshlangach 
holatlarini bir-biri bilan solishtiradi. Bunga ADINF dasturini misol qilib keltirish mumkin. 
Kompyuter  tizimlarida  xavf-xatarsiz  ishlashning  amalda  sinab  ko’rilgan  va  yuqori  samara 
bergan asosiy qoidalari quyidagilar. 
Birinchi qoida. Qonuniy rasmiy yo’l bilan olingan programm mahsulotlardan foydalanish. 
Ikkinchi qoida. Axborotni  ikkilash. Avvalo  programm ta’minotning distributiv  eltuvchilarini 
saqlash lozim. Ishchi axborotning saqlanishiga katta e’tibor berish lozim. 
Uchinchi  qoida.  Virusga  qarshi  vositalardan  muntazam  ravishda  foydalanish  lozim.  Ishni 
boshlamasdan avval programma-skanerlar va programma-taftishlar ishlatilishi kerak. Viruslarga qarshi 
vositalarning  muntazam ravishda yangilanib turilishi shart.  
To’rtinchi qoida. Ayniqsa axborotning yangi eltuvchilaridan va yangi fayllardan foydalanishda 
ehtiyot  bo’lish  lozim.  Yangi  disketalar  ularda  yuklama  faylli  viruslarning  yo’qligi  nuqtai  nazaridan 
so’zsiz tekshirilishi shart. 
Beshinchi  qoida.  Taqsimlangan  tizimlar  yoki  jamoa  foydalanuvchi  tizimlar  bilan  ishlaganda 
yangi almashtiriladigan axborot eltuvchilar va tizimga kiritiluvchi fayllar maxsus hisoblash mashinasida 
tekshirilishi lozim.  
Virusga  qarshi  har  tomonlama  tekshirish  amalga  oshirilganidan  keyingina  disklar  va  fayllar 
tizimdan foydalanuvchilarga uzatilishi mumkin. 

---

163 
 
Oltinchi  qoida.  Eltuvchiga  axborot  yozish  ko’zda  tutilmagan  bo’lsa,  bu  amalni  bajarilishiga 
yo’l qo’yish kerak emas. Buning uchun 3,5 dyumli disketlarda kvadrat teshik ochish kifoya. 
Yuqorida keltirilgan tavsiyalarga rioya qilish programm viruslar bilan zaxarlanish extimolini 
aytarlicha kamaytiradi va foydalanuvchini axborotni yo’qotishdan saqlaydi.