Asosiy nazariy qism (ma’ruza mashg‘ulotlari)
II.I. Fanning tarkibiga quyidagi mavzular kiradi:
1-model
1-Mavzu. Qalamtasvir hamda uning maqsad-vazifalari.
Qalamtasvir - barcha tasviriy san’at turlarining asosi hisoblanadi. Rassom tasviriy san’at turining qaysi birida ijod qilishidan qat’iy nazar, qalamtasvirga asoslanadi. U o‘zining kuzatishlari, katta asar kompozitsiya! ari ustidagi izlanishlarini avval qalamda dastlabki chizgilar bilan ifodalaydi. San’at asarini yaratishda ushbu qoralamalar rassomga yordamchi manba bo'lib xizmat qiladi.
2-Mavzu. O‘quv qalamtasviming nazariy asoslari.
Bo‘Iajak tasviriy san’at o‘qituvchilarini tayyorlashda qalamtasvir mashg’ulotlarining amaliy jihatlarini o‘rgatish bilan bir qatorda, uning nazariy asoslari ham puxta o‘qitilishi katta ahamiyatga ega. Shutting uchun qalamtasvir mashg’ulotlari qator aniq predmetlar asosida olib boriladi. Ulardan asosiysi -perspektivavaplastikanatomiyadir. Perspektiva qonuniyatlarini bilmay turib, u buyumning fazoviy holatini aniq topa olmaydi yoki odam plastik anatomiyasi borasida aniq bilimga ega bo‘Imasdan, Lnsoti qomati va portretini chiza olmaydi. Yorug‘ va soya qonuniyatini yaxshi tushunib yetmagan talaba tasvirlanayotgan buyum tusi, hajmi va materiallik xususiyatlarini aniq tasvirlashning uddasidan chiqa olmaydi.
3-Mavzu. Tasvirlashning asosiy qonun-qoidalari.
Chiziqli konstruktiv tuzilish. Tasvirlanayotgan buyum soddayoki murakkab bodishidan qat’iy nazar, u konstruktiv tuzilishga ega. Konstruksiya so‘zi - tuzilish (qurilish) ma’nosini anglatib, rassom buyumni tasvirlashda bu qonunga amal qilishi lozim. Buyumni haqqoniy tasvirlash uchun uning chiziqli konstruktiv tuzilishiga e’tibor berish maqsadga muvofiq. Har qanday buyumni tasvirlashda chiziqli kontruktiv tuzilishga rioyaqiling. Quyida uyjihozlari chiziqli konstruktiv usulni amalda qo‘Hagan holda qanday yaxlitlikda chizilishini ko‘rish mumkin. (27-a, b rasmlar).
2-model
4-Mavzu. Tasvirlashning asosiy qonun-qoidalari.
Buyum to‘g‘ri to‘rtburchakdan iborat bo‘lsa (kub, piramida, prizma va boshqalar), uning hajmi to‘g‘ri chiziqlar vositasida chiziladi. Uning konturlari egri chiziqlardan iborat bo‘lsa, hajm ellips, aylana shakliar orqali tasvirlanadi.
5-Mavzu. Tasvir vositalari.
Qalamtasvir ishlash uchun maxsus ish quro 1 lari zarur. Barcha kurslarda talabaning amaliy mashg'ulotlar bajarishida ular zaruriy ashyolar hisoblanadi. Ular quyidagilar: qog‘oz, qattiqligi va yumshoqligi turlicha boulgan turli grafik qalamlar, guash va akvarel bo‘yoqlar, yumshoq va yassi shakldagi mo‘yqalam, o‘chirg‘ich, rasm taxtasi (planshet) va molbert.
6-Mavzu. Qalamtasvir ishlash metodlari tarixidan
Inson azaldan tasvirlashga qiziqqan. Ibtidoiy davr odamlariga rasm o‘zaro muloqot qilish, axborot olish uchun zarur bo‘lgan. Rasmlarning aksariyatida qadimgi odamlarning qanday ov qilganliklari tasvirlangan. Ular hayvonlar yurgan yo`llami kuzatib, qoya va g‘orlarda turli tasvir va belgilar qoldirganlar. Vaqt o‘tishi bilan ibtidoiy odamning tasvirlash qobiliyati rivojlangan. Natijada u har xil ov manzaralarini o‘ziga xos, dastlabki kompozitsiya yechimiga ega tarzda aks ettira boshlagan.
Аmaliy, seminar yoki laboratoriya mashg`ulotlari bo`yicha ko`rsatma va tavsiyalar
II.1. Amaliy mashg`ulotlar uchun quyidagi mavzular tavsiya etiladi:
Amaliy mashg‘ulotlar mazmuni
1-Amaliy mashgulot. Ikki-uch gipsli geometrik jismlardan tashkil topgan natyurmort-ning konstruktiv chiziqli qalamtasviri.
Natyurmortni qog‘ozga kompozitsiya jihatidan to‘g‘ri joylashtirish. Nisbatlami to‘g‘ri aniqlash. Perspektiva qonun-qoidalariga amal qilish. Shakllarni fakturasiga qarab tuslash. Natyurmortni umumlashtirish va yaxlitlash. Natyurmortni yakunlash.
2-Amaliy mashgulot. Uy-ro‘zg‘or buyumlaridan tashkil topgan natyurmortning konstruktiv qalamtasviri.
Natyurmortni qog‘ozga kompozitsiya jihatidan to‘g‘ri joylashtirish. Nisba to‘g‘ri aniqlash. Perspektiva qonun-qoidalariga amal qilish. Shakllami faktur qarab tuslash. Natyurmortni umumlashtirish va yaxlitlash. Natyurrr yakunlash.
3-Amaliy mashgulot. Uy-ro‘zg‘or buyumlari va gipsli rozetkadan tashkil topgan natyurmort ishlash.
Natyurmortni qog‘ozga kompozitsiya jihatidan to‘g‘ri joylashtirish. Nisba to‘g‘ri aniqlash. Perspektiva qonun-qoidalariga amal qilish. Shakllami faktur qarab tuslash. Natyurmortni umumlashtirish va yaxlitlash. Natyurn yakunlash.
4- Amaliy mashgulot. Mato burmalarining qalamtasviri.
Vazifani qog‘ozga to‘g ‘ri joylashtirish. Nisbatlami to ‘g‘ri aniqlash.
Perspektiva qonun-qoidalariga amal qilish. Shakllami fakturasiga qarab tuslash.
5- Amaliy mashgulot. Kapitel va turli shakl va fakturaga ega
bo‘lgan uy- ro‘zg‘or buyumlaridan tashkil topgan natyurmort ishlash.
Natyurmortni qog‘ozga kompozitsiya jihatidan to‘g‘ri joylashtirish. Nisba to‘g‘ri aniqlash. Perspektiva qonun-qoidalariga amal qilish. Shakllami faktur qarab tuslash. Natyurmortni umumlashtirish va yaxlitlash. Natyurn yakunlash.
Vazifani qog‘ozga to‘g ‘ri joylashtirish. Nisbatlami to ‘g‘ri aniqlash.
Perspektiva qonun-qoidalariga amal qilish. Shakllami fakturasiga qarab tuslash.
6-Amaliy mashgulot. David boshining bo`laklarini qalamtasviri. Gipsli kesik bosh modelni qalamtasvirini ishlash.
Vazifani qog‘ozga to‘g‘ri joylashtirish. Nisbatlami to‘g‘ri aniqlash. Perspektiva qonun-qoidalariga amal qilish. Boshni yorug‘-soya qonunlariga amal qilib tuslash. Vazifani umumlashtirish va yaxlitlash. Vazifani yakunlash.
7-Amaliy mashgulot. David boshining bo`laklari qalamtasviri. (burun, quloq).
Vazifani qog‘ozga to ‘g ‘ri joylashtirish. Nisbatlami to‘g‘ri aniqlash. Perspektiva qonun-qoidalariga amal qilish. Boshni yorug‘-soya qonunlariga amal qilib tuslash. Vazifani umumlashtirish va yaxlitlash. Vazifani yakunlash.
8- Amaliy mashgulot. David boshining ko‘z bo‘lagini tasvirlash.
Vazifani qog‘ozga to‘g‘ri joylashtirish. Nisbatlami to‘g‘ri aniqlash. Perspektiva qonun-qoidalariga amal qilish. Boshni yorug‘-soya qonunlariga amal qilib tuslash. Vazifani umumlashtirish va yaxlitlash. Vazifani yakunlash.
9- Amaliy mashgulot. David boshining ko`z bo`lagini tasvirlash. (lab)
Vazifani qog‘ozga to‘g‘ri joylashtirish. Nisbatlami to‘g‘ri aniqlash. Perspektiva qonun-qoidalariga amal qilish. Boshni yorug‘-soya qonunlariga amal qilib tuslash. Vazifani umumlashtirish va yaxlitlash. Vazifani yakunlash.
10- mavzu: Odam bosh suyagini uch ko‘rinishda konstruktiv tasvirlash.
Modelni o‘rganish, qisqa muddatli chizgilami bajarish va qog‘ozga to ‘g ‘ri Joylasht irish. Nisbatlami aniqlash va modelni konstruktiv qurish. Yorug‘-soya qonunlariga amal qilgan holda vazifani tuslash. Umumlashtirish va ishni yakuniga yetkazish.
11- mavzu: Anatomik bosh qalamtasvirini ishlash (ekorshe Gudon modeli)
Odam boshining anatomik qurilishi. Modelni o‘rganish, qisqa muddatli chizgilami bajarish va qog‘ozga to‘g ‘ri joylashtirish. Nisbatlami aniqlash va modelni konstruktiv qurish. Yorug‘-soya qonunlariga amal qilgan holda vazifani tuslash. Umumlashtirish va ishni yakuniga yetkazish.
Mustaqil ta`lim va mustaqil ishlar
Mustaqil ta`lim uchun tavsiya etiladigan mavzular:
Talaba mustaqil ishni tayyorlashda muayyan fanning xususiyatlarini hisobga olgan xolda quyidagi shakllardan foydalanish tavsiya etiladi:
darslik va o ‘quv qoilanmalar bo‘yicha fan boblari va mavzularini o‘rganish;
tarqatma materiallar bo‘yicha ma’ruzalar qismini o‘rganish;
maxsus adabiyotlar bo‘yicha fanlar boiimlari yoki mavzulari ustida ishlash;
Talabaning o‘quv-ilmiy-tadqiqod ishlarini bajarish bilan bo‘g‘liq b‘o‘lgan fanlar boiimlari va mavzularini chuqur o ‘rganish;
Faol va muammoli o‘qitish uslubidan foydalanaladigan o‘quv mashg‘ulotlari;
1. Uy ro‘zg‘or buyumlaridan tashkil topgan natyurmort ishlash;
2. Mavzuli natyurmort ishlash. (qalam, ko‘mir, sous, sangina)
3. Xolis fonda murakkab boimagan natyurmort ishlash;
4. Intererda natyurmort ishlash;
5.San’at atributlaridan tashkil topgan natyurmort kompozitsiyasini ishlash;
(qalam, ko‘mir, sous, sangina)
6.Turli yoshdagi odamlar boshini xomaki qalamchizgilarini ishlash;
7.0dam qomatini turli ko‘rinishda qalam chizgilarini ishlash;
8.Turli shakllardan tashkil topgan natyurmort ishlash;
9.Murakkab buyumlardan tashkil topgan natyurmort ishlash;
10.0dam qonati xomaki qalamchizgilarini ishlash;
1 l.Qomatni turli ko‘rinishda qalam chizgilarini ishlash;
12.Turli shakllardan tashkil topgan natyurmort ishlash;
13.Gipsli rozetkadan tashkil topgan natyurmort ishlash;
14.Mavzuli natyurmort ishlash;
15,Odam qomati xomaki qalamchizg‘ilarini ishlash;
| 
