A qоdiriy nоmidagi jizzaх davlat pеdagоgika instituti

Jismoniy mashqlar bajarayotganda nafas olish.
Jismoniy mehnat, jismoniy 
tarbiya va sport mashqlari bilan shug'ullangan¬da nafas olish tezlashadi. Tinch 
holatda od am bir minutda 16-18 marta nafas oladi va o'pkalaming minutlik 
ventilyatsiyasi 8- 9 l ga teng bo'ladi. Jismoniy mashqlar bajarganda esa ularning 
tezligiga qarab bir minutda nafas olish soni 40-60 martaga yetadi va, hatto, undan 
ham ortishi, o'pkalaming minutIik ventilyatsiyasi 50-100 I gacha ko'payishi 
mumkin. Tinch .holatda bir minutda odam organizmi 250-300 ml kis¬lorod 
o'zlashtiradi. Jismoniy mashqlar bajarganda esa kislorod o'zlashtirish 4500-5000 
ml gacha ko'payishi mumkin. Bunday ko'p miqdordagi kislorodni o'pkadan 
to'qimalarga yetkazib berish uchun yurak-qon tomirlari sistemasining ish faoliyati 
kuchayadi. Masalan, tinch holatda yurakning sistolik hajmi (yurak bir marta 
qisqarganda chiqariladigan qonning miqdori) 65-70 ml bo'la¬di, jismoniy mashq 
bajarganda 150-200 ml gacha ortadi. Bir minutda yurak tinch holatda 70 marta 
qisqaradi, jismoniy mashq bajarganda esaqisqarish tezligi minutiga 150-200 
martagacha ko'payadi. Demak, tinch holatda yurak bir minutda tomirlarga 5 I qon 
chiqarsa, jismoniy mashq bajarganda bu qonning miqdori 20-30 I gacha ko'payadi. 
Shunday qilib, jismoniy mashq bilan shug'ullanganda to'qimalaming kislorodga 
talabi ortadi. Bu esa bir tomondan, nafas olishning tezlashishi va o'pkaning 
minutlik ventilyatsiyasi ko'payishi, ikkinchi tomondan, yurakning ish faoliyati 
kuchayishi, ya'ni qisqarish tezligining ortishi, uning sistolik va minutlik hajmi 
ko'payishi bilan ifodalanadi. Shunday qilib, jismoniy mehnat, jismoniy tarbiya va 
sport mashqlari nafas olish hamda qon aylanish organlarining yaxshi 
rivojlanishiga, chiniqishiga, odamning ish qobiIiyati ortishiga, va uning sog'lom 
bo'lishiga olib keladi. 
 

---

21