A qodiriy nomidag jizzax davlat pedagogika instituti biologiya va uni o

Shovqin va titrashga qarshi kurash va himoya vositalari. Shovqinga qarshi kurashning asosiy usuli qo'shni xonadagi shovqin darajasini pasaytiradigan, tovush o'tkazmaydigan uskunalar o'rnatishdir. Devor va poydevorlarning tovush o'tkazmaslik xossasini oshirish yoki kamaytirish uchun oralig'ida havo tirqishi bo'lgan har xil to'siqlarni qo'llash tavsiya etiladi. Shovqinga qarshi zichlovchi ashyolar sifatida yumshoq rezinalar, toshpaxta (asbest)dan foydalanish mumkin. Agar texnik usullar bilan shovqinni sanitariya me'yorlariga qadar pasaytirib bo'lmasa, u holda shovqindan yakka tartibda himoyalanish vositalaridan foydalanish tavsiya etiladi. Bunday vositalarga quloq tiqinlari (vkladishlar), quloq qopqoqlari (naushniklar) va shlemlar kiradi.
Vibratsiyadan himoyalanish uchun binolarda poydevorning ostiga rezinadan, polivinol smolalardan tayyorlangan shisha tola bilan kuchaytirilgan qistirmalar qo'yiladi.
Yoritishni to'g'ri tashkil qilish. Inson axborotning 90%ini ko'z orqali oladi. Shuning uchun auditoriyalarda yoritishni to'g'ri tashkil qilish kishi salomatligiga hamda asab tizimining me'yorida bo'lishiga olib keladi. Yoritilganlik etarli bo'lmasa yoki u ratsional joylashtirilmasa talabalarda dars o'tish jarayonida bir qancha noqulayliklar tug'dirishi mumkin. Tabiiy yorug'lik manbai quyoshdir. Sun'iy yorug'lik manbai elektr quvvati bo'lib, u cho'g'lanma lampalar orqali amalga oshiriladi. Auditoriyalarda, o'quv zallarida bir xil yorug'lik oqimi beruvchi chiroqlar bir tekisda o'rnatilgan bo'lishi kerak. O'quv dargoqlarida lyuminestsent lampalar qo'llaniladi, chunki ular tabiiy yorug'lik spektriga yaqin spektrda yorug'lik tarqatadi.
Bu o'quvchilarni toliqtirmaydi, idrok qilish qobiliyatini oshiradi, ko'zni qamashtirmaydi.
Yorituvchi qurilmalarning samaradorligini oshirish uchun o'z vaqtida lampalarni artib tozalab turish, kuygan yoki yorug'lik berishi kamaygan lampalarni o'z vaqtida almashtirib turish zarur. Shuningdek, elektr tarmog'idan kuchlanishning pasayishiga ham yo'l qo'ymaslik kerak, chunki bu hol yoritilish darajasining kamayishiga olib keladi.
Changlar va boshqa zaqarli gazlar. Changlar kelib chiqishiga ko'ra tabiiy va sun'iy bo'ladi. Tabiiy changlar inson ta'sirisiz qosil bo'ladi, bularga shamol va bo'ronlar ta'sirida, o'simliklar va qayvonot olamida, vulqonlar otilishi va boshqa qollarda paydo bo'ladigan changlar kiradi. Tabiiy changlarning atmosfera muqitidagi miqdori tabiiy sharoitga, yil fasllariga, mintaqalarga boqliq bo'ladi. Chunki changlar qish oyiga nisbatan yozda, qishloqlarga nisbatan shaqarda ko'proq bo'lishi kuzatilgan.
Sun'iy changlar insonning bevosita ta'siri natijasida qosil bo'ladi. Bularga ishlab chiqarish, sanoat va qurilish korxonalaridan va avtomobillar qarakatidan kelib chiqadigan changlar kiradi. Changlar inson organizmiga yuqori nafas yo'llari, teri qoplamlari orqali kiradi va zaqarlanishni keltirib chiqaradi. Ayniqsa yuqori nafas yo'llari orqali o'pkaning va boshqa a'zolarning zaqarlanishi ko'proq uchraydi.