А. Пирматов, С. Л. Матисмаилов, Қ.Ғ

Титувчи сиртларнинг гарнитуралари. 
Титувчи гарнитурани бўлакчага 
осон санчилиши учун улар ўткир учли бўлиб тепаси конуссимон этиб 
тайѐрланади. 
Игна панжарада игналар алюмин планкаларга қотирилади, планкалар 
маълум оралиқда ўрнатилади бу толали материални бир текисда бир меѐрда 
титилишини таъминлайди. 
Кўп холларда толали материал бир ѐки икки жуфт валиклар ѐрдамида 
кучли сиқилган холда титувчи сирт таъсирига узатилади. Бунда толалар 
валиклардан сирғалиб чиқмай яхши титилади. 
Ускуналарнинг ишчи қисмлари игналар, қозиқчалар, пичоқлар ва арра 
тишли гарнитуралар билан жиҳозланади. Толали материални толага шикаст 
етказмасдан титиб тозалаш учун шу кундаги титиш техника-технологиясини 
дағал, ўртача ва майин титиш босқичларга бўлиш тавсия этилади. 
Кўп холларда игналар, қозиқчалар ва тишлар харакат йўналиши бўйлаб 
маълум бурчак остида оғдириб ўрнатилади, бу толали материал 
бўлакчаларини илиб олиб кетишини осонлаштиради. 
Юқорида баѐн этганимиздек толали материалларни титиш учун 
зарбавий таъсир этиш лозим, зарбани қозиқча, пичоқ, тишлар, игналар амалга 
оширади (расм. 1). Толали материал бўлакчаларининг катта-кичиклигидан 
қатий назар титувчи ишчи қисм қопланган гарнитурани ўлчамлари катта 
аҳамиятга эга, уларни жойлашув зичлиги, узун-қисқалиги, қандай бурчак 
остида ўрнатилганлиги, уларни жойлаштириш усули кетма-кетлиги, шахмат 
усулида жойлашуви. 
Агар толали материални титишга кўрсатадиган қаршилиги юқори 
бўлса, учи бироз букилган тишлар қўлланилади (масалан жун, каноп 
толаларида). 

---

18 
Қозиқчалар, тишлар ва игнали гарнитуралар юқори илаштириш қобилияти 
бўлиб, уларни узунлиги ва ўрнатилиш зичлиги ортиши билан бўлакчаларни 
яхши илаштирадилар. 
Гарнитурани қиялик бурчагининг таъсири
. 
Пахтани титувчи-
таъминловчи машинасининг игнали панжарасининг игнасини уни асосига 
бўлган о²иш бурчагини (қиялигини) 

деб белгилаймиз. 
Титувчи валикни игнаси пахта бўлакчасига Р кучи билан таъсир этади. 
Бу кучни игнага тик йўналган Р1 ва унга параллел йўналган Р2 ташкил 
этувчи кучларга ажратамиз. Унда 
Р1=Рsin

ва Р2=Рcos

(1) 
P1 кучи игнага тик йўналгани учун бўлакчани игнага сиқади ва 
бўлакчани камерага туширишга харакат қилади. 
Р2 кучи эса игна асосига параллел йўналганидан пахта бўлакчасини 
игнага ўтказишга ундайди ва бўлакчани игнадан тушиб кетмаслигини 
таъминлайди, чунки у F кучига қарши йўналган ва қиймати F кучидан катта 
бўлиши керак. Ишқаланиш кучи, F1, Р1 кучини пахта бўлагини игна сиртига 
кучли сиқишидан пайдо бўлади ва бўлакчани игна асоси томон силжишига 
қаршилик қилади. 
6-расм. Таъминлагичда титиш 
жараѐнининг схемаси 
Ишқаланиш кучи
F=

P1
(2) 
Бунда 

– ишқаланиш коэффициенти. Пахта бўлакчасини игна асоси 
томон силжишини аниқлаш учун Р2 ва F кучларини қийматларини аниқлаш 
зарур. Қийматларни аниқлаш учун Р2 кучини F кучига бўлиб, Р1 ва F 

---

19 
кучларни қийматларини 1 ва 2 формулага ўрнига қўйсак қуйидаги ифодани 
оламиз: 





ctg
P
P
F
Р


sin
cos
2
(3) 
Пахта бўлакчасини етарли даражада титилиши учун бўлакча игнага 
мустаҳкам ўрнашиши керак, акс холда у титилмай игнадан тушиб кетади. 
Бунда игнали панжара игналари билан титувчи валик парракларини ўзаро 
таъсирлашуви натижасида бўлакча яхши титилади. 
Бунинг учун Р2 кучи, ишқаланиш кучи F дан катта бўлиши керак. 
Учинчи формулага кўра бу шарт Сtg 

> 

дан бўлгандагина бажарилади.