A n V a r c h o r iy e V

Qarang: Abdulla Avloniy. Tanlangan asarlar. Ikkinchi jild. Toshkent, 1998,
28-bet.

---

badan tarbiyasi bilan shug'ullanishi lozim. Badanning salomat va 
quvvatli bo'lm og'i insonga eng kerakli narsadir. O 'qim oq, 
o ‘qitmoq va o ‘rgatmoq uchun, insonga kuchli, kasalsiz jasad 
lozimdir. Tana sog‘lom bo'lishi uchun ichkilik, ko‘knor, nasha, 
afyun, taryok, chilim, nos, papiros kabi inson salomatligi 
uchun zararli odatlardan qochmoq zarurligini uqtiradi.
Jadidizm g'oyalarini turkistonliklar ongiga singdirishda jadid­
chilik harakatining tashkiliy-mafkuraviy asoslarini mustahkam- 
lashda buxorolik mashhur alloma, professor Abdurauf Fitratning1 
xizmatlari beqiyos edi.
Abdurauf Fitratning butun ongli faoliyati Turkiston, xusu­
san, Buxoro amirligi hududida yashovchi xalqlami jaholat, 
turg'unlik, g'aflatdan uyg'otish, farovon hayot qurishga chor- 
lashga qaratilgan edi. Bunday chaqiriqni uning 1910-yilda Istan- 
bulda chop etilgan «Sayha» («Bong») deb nomlangan she’rlar 
to'plam idan bilib olish mumkin. Ushbu to'plam da birinchilardan 
bo'lib milliy mustaqillik g'oyasi har tom onlam a asoslab berildi.
Fitratning 1912-yilda bosilib chiqqan «Sayyoh hindi» («Hind 
sayyohi») asarida Turkistonda, xususan, Buxoroda vujudga kel­
gan iqtisodiy qashshoqlik, madaniy-ma’naviy tanazzulning sabab­
lari va uni bartaraf etish yo'llari ko'rsatib berildi. Shuning uchun 
ham ushbu asami Turkiston xalqlarini ozodlik, erkinlik tom on 
boshlovchi harakat dasturi, deb atash mumkin. Ana o'sha hara­
kat dasturini amalga oshirishga azm -u qaror qilgan Abdurauf 
Fitrat 1917-yil fevral voqealaridan so'ng Buxoroda Fayzulla 
Xo'jayev boshchiligida tashkil etilgan «Yosh buxoroliklar» in- 
qilobiy partiyasi faoliyatida faol ishtirok etdi va uning yirik namo- 
yandalaridan biriga aylandi.
M a’lumki, XX asming boshlarida jadidchilik harakati namo- 
yandalarining bir guruhi maorif-ma’rifat yordamida jamiyat hayo­
tini insonparvarlashtirmoqchi bo'lsalar, ikkinchi gumhi bunday