A n V a r c h o r iy e V

sig'inar edilar. Moniyning ba’zi fikr-mulohazalari (masalan,
hayvonlar go'shtini tanawul qilmaslik g'oyasi) esa zardushtiylik
qoidalariga zid edi. Shuning uchun ham Sosoniy hukmdorlar
Moniy ta’limotini targ'ibot va tashviqot qilishni man etdilar.
Shunday bo'lishiga qaramasdan Moniy o'z e’tiqodini Kashmir
va Tibet o'lkalarida (Sharqiy Turkiston) targ'ibot va tashviqot
qilaverdi. Oqibatda, zardushtiylik, buddiylik, braxmanlik va xris-
tianlikning ba’zi tomonlarini o'zida mujassamlashtirgan Moniy
ta’limoti nafaqat Sharqiy Turkiston, Xitoy, balki Italiya, Is-
paniya kabi mamlakatlarga ham keng tarqaldi.
Moniy ta’limotida xalq ommasi manfaatini ko'zlovchi
demokratik tamoyillar ham kuchli edi. Shuning uchun ham
Moniy ta’limoti o'sha zamon hukmdorlarining keskin qarshili-
1 
Qayumov A., Is'hoqov М., Otaxo'Jayev A., Sodiqov Q.
Qadimgi yozma yod­
gorliklar. Toshkent, 2000, 135—139-betlar.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

giga sabab bo'ldi. Oqibatda, Kashmir va Tibet o‘lkalaridan o'z
vataniga qaytgach, Eron shohi Bahrom I ning farmoni bilan
zindonga tashlandi va 277-yilda og‘ir qiynoqlardan so'ng qatl
etildi. Uning boshi Gundishopur shahri maydoniga ilib qo'yildi.
Moniyning izdoshlari ham turli qiynoqlarga mahkum qilindi.
Hatto Rim imperatori Diokletian 296-yilda moniylikni taqiqlovchi
maxsus farmon e’lon qildi.
Eramizning V—VI asrlarida Yaqin va 0 ‘rta Sharq mamlakat­
larida keng tarqalgan Mazdakiylik diniy-falsafiy ta’limotida ham
inson to'g'risidagi fikr-mulohazalar bisyor edi. Mazdakiylik
ta’limotidagi inson to'g'risidagi qarashlar moniychilik ta’siri ostida
shakllandi. Ushbu ta’Iimotning asoschisi Mazdak ibn Hamadon