A n V a r c h o r iy e V

ehtiyojlardan u zoq roq turishni, in so n n in g o 'zig a o 'z i m urosali
b o 'lish n i ta q azo etadi. 
Ishq, m uhabbat y o'lid a , h a tto o 'z in i
qurbon q ilish ga h am tayyor b o'lish ga chaqiradi. Bir ibora bilan
aytganda, X u d o vasliga yetishni orzu qilgan kishi ru h iy -m a ’naviy
p ok b o 'lm o g 'i zarur. Y assaviyning fikriga ko'ra, turli jafolar
ch ek ib , osh iq lik k a yetish ish inson on gi va faoliyatid an a vo m lik -
g'ofillik n i haydayd i, joh illik k a y o 'l berm aydi, glaflatd an o lib
q o ch a d i, faollik u ch u n im k on yaratadi. B undan keyin o 'z atrof­
ida sod ir b o'layotgan voqealarga befarq qaray o lm a y d i1.
Y assaviyn in g fikriga m u vofiq , b utun tirik m avjudot to'rtta
kichik unsurlardan: suv, havo, o lov va tuproqdan tashkil to p ­
gan. In sond agi barcha ijobiy fazilatlar va salbiy qiliqlar, odatlar
h am o 'sh a to'rtta unsur b ilan b o g 'liq b o'lad i. O lov va h avoda
d o 'zaxiy q iliqlar m avjud b o 'lsa , suv va tuproqda ja n n a tiy fa ­
zilatlar m ujassam bo'lad i. X ususan, in son d agi m a n m an lik , kibr-
lanish kabi q iliq la m in g sh akllan ish ida d o 'za x iy o lo v n in g ta ’siri
bor. O lo v in so n n i o 'z ishqida kuydirib, H aqdan uzoq lash tirad i.
O xir-oq ib atd a bu «ishq» kibrlilikka o lib keladi. O dam lardagi
yen giltak lik lar h avo bilan bog'liq . Suv va tuproq o 'z id a e z g u -
likn i birlashtiradi. X uddi sh u n in g u ch u n h am , inson d agi en g
yaxsh i fazilatlar suv va tuproq b ilan aloq ad or b o 'la d i.
A h m ad Yassaviy ta s a w u f g'oyalarini om m aga yoyish m aqsa­
d ida adabiyotning hikm at janridan ustalik bilan foydalandi. X uddi
shu janrda yozilgan s h e ’riy asarlari asosida hik m atli so 'zlar