A. N. Norchayev, T. B. Sadikov, M. Z. Nurfayziyeva mintaqaviy turizm

10.3. O‘zbekiston madaniy merosida etnografiya, urf – odatlar va


an’analarni tutgan o‘rni

O‘zbek xalqi boy tarixiy o‘tmishga ega. uzoq rivojlanish davrida u O‘rta Osiyoning boshqa xalqlariga o‘xshash, insoniyatga ilm va san’atning buyuk namoyondalarini berdi. Asrlar davomida boy o‘ziga xos madaniyat yaratildi. O‘rta Osiyoning ko‘pgina bosqinchiligi natijasida o‘tmish yodgorliklarida turli qadimiy madaniyatlar-yunon, xind, eron, arab-ta’siri ko‘rinadi. Ammo bu ta’sirlar o‘zbek madaniyatini boyitib, uning o‘ziga xosligini yo‘qotmadi. O‘zbek xalqining san’ati o‘zining badiiy an’analarini, ustalik qonunlarini, ifodalash vositalarini ishlab chiqdi. Xalq ijodining turli janrlari yaratildi. Bu bir-biriga ta’sir qilish va bir birini boyitish jarayoni asrlar davomida O‘zbekistonga o‘zining badiiy madaniyatini keyingi rivojlanishiga imkoniyat yaratadi.

Moddiy madaniyat yodgorliklari (qoyadagi naqshlar, monumental xaykallar, bareleflar, xaykalchalar va b.), shuningdek bizgacha etib kelgan yozma manbalar (m.a. 2 asr), o‘zbek xalqining musiqa merosining ashula, raqs va kiyimlar qadimiy

66
manbalariga guvohlik beradi. Ularning O‘rta Osiyo xalqlari hayotidagi muhim roli haqida m.a. 5 asrda Yunon olimi Gerodot yozib qoldirgan.

Musiqiy san’atning yuqori namunalari og‘zaki xalq sheriy ijodidir. Folklorning g‘oyaviy boyligi va janrining turli tumanligi ruhiy va badiiy qimmatidir. Unda xalq tarixi, hayoti aks ettirilib, eng yaxshi insoniy sifatlar, do‘stlikka, sevgiga sodiqlik

tasdiqlanadi. Qurg‘oqchilikda dexqonlar «Sus xotin» (yomg‘ir yog‘ishini so‘rash) ashulasini, kuchli shamol bo‘lganida «Moy-moma» (shamolga murojaat) ashulasini aytish bilan boradigan udumni bajarishadi. Xalq og‘zaki ijodi doim rivojlanadi, uning ko‘p asarlari ajdodlarning dunyo qarashi, ijtimoiy, xo‘jalik va oilaviy turmushini aks ettiradi. Xalq she’riyat ijodining asosiy xususiyati asar yaratish va ijro etishning ommaviy xarakteridir.

O‘zbekistonning ma’naviy va madaniy hayoti O‘rta Osiyo xalqlarining hayoti bilan birlikda shakllandi. Xalqimizda afsonalar, qabila to‘g‘risidagi bitiklar keng tarqalgan. Jun ishlab chiqishning rivojlanishi kigiz, palas, jundan qilingan gilamlar va yupqaroq jun matolarining-sidirga, naqshli, suratli-chiqarishni oshishiga olib keldi. Mahalliy xalqlar kiyimining o‘ziga xosligi, avvaldan iqlim, turmush sharoiti moslashganligi turistlar uchun juda qiziqarlidir. O‘rta Osiyo xalqlarining raqs san’ati, ashula sa’nati ham xorijiy turistlarni befarq qoldirmaydi. Shu sababli milliy

san’atchilik asosida turli shoular tashkil etish orqali turistlarni yanada jalb qilish lozim.