A. N. Aripov, G’. R. Abdullayev, O. N. Imomov

2. Ish o’rni 
O’quvchi  ish  o’rni  har  qanday  baxtsiz  hodisaning  oldini  olishga  qaratilgan 
holda tashkil qilinishi kerak. Har bir ish o’rni o’rindiqlar bilan jihozlangan bo’lishi 
zarur. Ish o’rni maxsus moslamalar: tumbochka, suriluvchi quti, shkaf, asbob uchun 
stellaj, himoya kuzoynagi, chizmalar va h.k. bilan jihozlanishi, ularning ish o’rnidan 
tashqariga  chiqib  turmasligi  ta’minlanishi  kerak.  Ish  o’rni  va  yo’laklarni  material, 
namuna, buyum yoki chiqitlar bilan to’sib qo’yishga ruxsat etilmaydi. 

---

 
 
99 
O’quv  yurti  rahbari,  ustaxona  mudiri,  mehnat  ta’limi  o’qituvchilari, 
shuningdek  amaliyot  o’tash  joyidagi  ishlab  chiqarish  bo’linmasi  raxbarlari 
o’quvchilarning  soz,  ishchi  holatidagi  asboblar  bilan  ta’minlanishi,  ish  usullarini 
to’g’ri  bajarishi  uchun  mashuldir.  Asboblar  uskuna  yonidagi  saqlanishi  mumkin 
bo’lgan  quti,  shkaf,  mashina  konstruktsiyasida  ko’zda  tutilgan  holda  uning  ichki 
qismida  maxsus  joyda  saqlanishi  kerak.  Verstaklarda  joylashtirilgan  iskana  o’qlari 
o’zaro masofasi bir metrni tashkil qilgan holda o’rnatiladi. Verstak eni 0,75 m dan 
kichik  bo’lmasligi,  o’quvchilarni  turli  uchqunlardan  saqlash  uchun  boshqalardan 
to’sib turuvchi sim to’rdan to’siqlar o’rnatilishi kerak. Iskanalar buyumni ishonchli 
tutib tura olishi, ularning siqib turuvchi qismi deformatsiyalanmagan bo’lishi talab 
qilinadi.  Bolg’a,  kuvalda  va  boshqalar  muhrasi  tekis  bo’lishi,  chuqurcha  yoki 
yorilgan  joylari  bo’lmasligi,  mustahkam  tutqichga  ega  bo’lishi  kerak.  Bolg’a  va 
kuvalda tutqichlari qattiq, qayishqoq yog’och turlaridan ishlanadi. Yumshoq, mo’rt 
yog’ochdan  ishlangan  tutqichlardan  foydalanish  tahqiqlanadi.  Bolg’a  va  kuvalda 
silliq, oval kesimli, tutib turiladigan tomoni yug’onlashib boradigan shaklda bo’lishi 
kerak.  Tutqich  yuzasi  silliq,  tekis  bo’lishi,  yoriq  va  ‘ayraxalari  bo’lmasligi  kerak. 
Egov,  stameska,  arra  va  boshqa  shu  kabi  asboblar  keyingi  qismiga  yorilib 
ketishning  oldini  oluvchi  metallar  halqali  tutqichlar  o’rnatiladi.  Tutqich  uzunligi 
asbob  o’lchamiga  mos  kelishi  ta’minlanadi.  Asbob  og’irligi  va  o’lchami  unda 
ishlovchi  o’quvchining  yosh  xususiyatlariga  mos  bo’lishi  lozim.  Qayd  etilgan 
asboblardan  tutqichi  bo’lmagan,  nosoz  bo’lgan  holda  foydalanish  ta  hqiqlanadi. 
Metalga ishlov berishda uchqundan saqlanish uchun himoya ko’zoynaklari taqiladi. 
Ishlab  chiqarish  ustalari  himoya  ko’zoynaklaridan  foydalanishni  nazorat  qilishlari 
kerak.  Arralar  to’g’ri  kerilgan  va  charxlangan  bo’lishi  kerak.  Arra  tutqichlari 
mustahkam  o’rnatilgan,  silliqlab  tozalangan  bo’lishi  kerak.  Randalash  asboblari 
tekis,  silliqlab  tozalangan  kolodkalarga  ega  bo’lishi  kerak.  Kolodkaning  keyingi 
qismi tumtoqlangan tutqichi silliqlangan bo’lishi kerak. Randalash asbobi 
Yog’och  kolodkaga mustahkam  va  zich  o’rnatilgan bo’lishi,  yorilgan  joylari 
va  chuqurchalari  bo’lmasligi  kerak.  Gayka  kalitlari  gayka  va  bolta  kallaklari 
o’lchamiga  to’g’ri  kelishi,  yorilgan  joylari  va  chuqurchalari  bo’lmasligi  kerak. 
Kalitlarni turli moslamalar bilan uzaytirish mumkin emas. Qo’lda tashiladigan yuk 
bilan ishlashga mashg’ulot vaqtining 3/1 qismi sarflanganda uning og’irligi mehnat 
qonunchiligiga ko’ra: 15 yoshdagi o’g’il bolalar - 8,2 kg.