A. N. Aripov, G’. R. Abdullayev, O. N. Imomov



Download 2,41 Mb.
Pdf ko'rish
bet39/90
Sana05.01.2022
Hajmi2,41 Mb.
#320336
1   ...   35   36   37   38   39   40   41   42   ...   90
Bog'liq
hayot faoliyati xavfsizligi

Nazorat savollari. 
1.
 
Terrorizm nima va uni kelib chiqish omillari nimadan iborat? 
2.
 
O’zbekiston  Respublikasining  “Terrorizmga  qarshi  kurash  to’g’risi”dagi 
qonuni qachon qabul qilingan va u qanday qismlardan iborat? 
3.
 
SHubhali buyum topib olsangiz nima qilasiz? 


 
 
42 
4.
 
Garovga tushub qolgan odam qanday harakat qilishi kerak? 
5.
 
Axborot xavfsizligi haqida nima bilasiz? 
 
 
ZILZILA VA ULARDA HARAKATLANISH TARTIBI. ZILZILA 
OQIBATLARIDAN MUHOFAZALANISH USULLARI 
 
1.
 
Zilzilalar (yer qimirlashlari) tavsiloti to’g’risida tushunchalar. 
 
Yer  qimirlashi,  bu  yer  osti  qudratli  tektonik  kuchlar  va  energiya  hisobiga 
paydo  bo’ladigan  seysmik  hodisalardir.  Yer  osti  ichki  energiyasi  seysmik  to’lqin 
uzunasiga  yoki  kundalang  tarzda  tarkalib,  buning  natijasida  yer  qobiqi 
katlamlarining buzilishi (shikastlanishi) kuzatiladi. Tebranish ta’sir kuchi ko’pincha 
yer ostining 20-30 km, bahzan 100 km chuqurligidan chikadi. 
Tebranish  to’lqining  ta’sir  qilish  kuchi  odatda  ballarda  o’lchanadi. 
O’zbekistonda  12  balli  shkala  qabul  kilingan.  Yer  silkinish,  uning  tabiatiga  ko’ra 
turlicha bo’ladi.  
Ya’ni  yer  qahridagi  tog’h  jinslari  ko’chishi  jarayonida  vujudga  keladigan 
tektonik yer qimirlashi. 
Vulkonlar otilishi natijasida paydo bo’ladigan vulkonli yer qimirlashi. 
Tog’    jinslari  joylashgan  qatlamlar  orasidagi  bo’shliklarda  ishkor  hosil 
bo’lishi  va  uning  ta’sirida  emirilish  jarayonlari  oqibatida  hosil  bo’ladigan  yer 
silkinishlari uchraydi. 
Sayyoramizda  yer  qimirlash  deyarli  harkuni  harxil  darajada  ro’y  beradi.  1 
yilda 1000 martagacha yer silkinishlari sodir bo’lib, shundan 8-10 tasi uta xavflidir. 
Ta’sir qilish darajasiga qarab silkinishlar, kuchsiz (3 balgacha), o’rta (4 bal), kuchli 
(5 bal), juda kuchli (7 bal), vayron qiluvchi (8-10 bal) va nixoyat halokatlarga olib 
keluvchi (11-12 balgacha) turlari mavjud. 
SHu  narsa  ma’lumki,  yuqorida  ta’kidlaganimizdek,  yer  qimirlashlari  ko’p 
talofatlarga  sabab  bo’ladi.  Katta  zarar  keltiridi,  vayron  qiladi,  odamlarni  halok 
qiladi.  Masalan:  Yaponiyada  1923  yilning  1-  sentyabrida  ro’y  bergan  bir  necha 
sekundli  yer  qimirlashi,  19  oy  davom  etgan  “Rus-Ya’on  urushi”  ga  qaraganda  5 
marta  ko’p  zarar  keltirgan.  Bunda  127000  uy  to’la,  126000  uy  qisman  emirilgan. 
447000 uy yonib ketgan, suv  to’lqini 868 imoratni yemirdi, 8000 ‘aroxod, kema va 
barjalar suvga cho’kib ketgan. 143000 kishi yaralangan, ular orasida  o’lganlari ham 
ko’p bo’lgan. Keyingi yillarda o’zaro hamkorlik mamalakatlarida bir necha kuchli 
yer qimirlashlari kuzatildi. 
6  oktyabr  1948  yili  Ashxabod  shahrida  9  balli  yer  qimirlab,  bunda  50000 
kishi halok bo’lgan. 
26 aprel 1966 yili Toshkent shahrida 8 balli yer qimirlab, bunda 5000 kishi. 
7  dekabr  1988  yili  Armanistonda  9  balli  yer  qimirlab,  bunda  65000  kishi 
halok buldi, 80000 kishi yaralandi. 
1989  yili  yanvar  oyida  Tojikistonda  8  balli  yer  qimirlab,  12000  kishi  halok 
buldi. 
1975  va  1984  yillarda  Buxoroning  “Gazli”  shahrida  9-10  balli  yer 


 
 
43 
qimirlashida  Buxoro-Ural  gaz  kuvuri  uzilib  ketgan.  Yer  qimirlash  oqibatida  butun 
shahar  kishloklar  vayron  bo’lib,  ulardagi  aholi  yashaydigan  uylar,  maktablar, 
zavod-fabrikalar,  fermalar  buzilishlari  natijasida  odamlar  kurbon  buldi,  yaralandi, 
hayvonlar kirildi, tabiiy boyliklarga katta zarar etkazdi, moddiy boyliklar yukoldi. 
 

Download 2,41 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   35   36   37   38   39   40   41   42   ...   90




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish