A muxitdinov, O. K. Qosimov

u u = —
^
 ■ k,
P„ cos P
2
d„ 
i
Gipoidli va konussimon asosiy uzatmalarda uzatishlar soni yengil 
avtomobil uchun: c/2, = з,5...4,5; yuk avtomobillari va avtobuslar uchun: 
Uu
=5...7 gateng.
; 
Gipoidli uzatmaning afzalligi konussimon uzatmaga nisbatan 
mustahkamligi yuqori va shovqinsiz ishlashi hisoblanadi. Mustahkam­
ligi yuqori ekanligining sababi gipoidli uzatmalarda yetaklovchi 
shesternya o ‘rtacha diametri katta boMib, gMldiraklar diametri va 
Uzatishlar soni bir xil boMgan gipoidli va konussimon uzatmalarda 
yetaklovchi shesternya diametri 
k,
 
marta katta hisoblanadi, ya’ni:
Shesternyaning 
o‘rtacha 
diametri 
katta 
boMsa, 
tishning 
mustahkamliligi oshadi, chunki uning qalinligi 10-15% ga oshadi. 
Tishning spiral burchagi katta boMsa shuncha marta ilashishda boMgan 
tishlar soni oshadi. Gipoidli uzatmalarda bir vaqtda ilashishda boMgan 
tishlar soni konussimon uzatmadagi tishlar sonidan taxminan 1,5 marta 
ko‘p. Gipoidli uzatmalarning FIK 0,96-0,97 atrofida, chunki ila- 
shishdagi tishlar orasida nafaqat ko‘ndalang, balki bo‘ylama sirpanish 
boMadi. Shuning uchun tishlar orasida ishonchli moy plyonkasini hosil 
qilish uchun maxsus tarkibli gipoid moylar ishlatiladi.
Qo ‘shaloq asosiy uzatmalar
Markazda joylashgan qo‘shaloq uzatma. Yuk avtomobillari va 
avtobuslarda dvigateldan uzatilayotgan burovchi momentni yanada 
oshirish uchun qo‘shaloq asosiy uzatmalar ishlatiladi.
89

---

Markazda joylashgan qo‘shaloq asosiy uzatma
sxemalari
a) birinchi bosqichi konussimon (gi- 
poid), ikkinchi bosqichi silindrik;
b) birinchi bosqichi planetar, ikkinchi 
bosqichi konussimon (gipoid);
v) birinchi bosqichi silindrik, ikkinchi 
bosqichi konussimon (gipoid); 
g) vallari gorizontal tekislikda joylash­
gan (ZIL-130);
d) vallari ikkita perpendikulyar bo'l- 
magan tekislikda joylashgan (KrAZ- 
25781);
e) vallari perpendikulyar boMgan tekis- 
likda joylashgan (K.amAZ-5320)
Bu uzatmalarda konussimon g‘ildirak va qiya tishli silindrsimon 
shesternya bir valda joylashtiriladi. Konussimon g‘ildirakda hosil 
bo‘ladigan va o‘q bo‘ylab yo‘nalgan kuchni muvozanatlash maqsadida 
tishlaming qiyalik burchagi va qiyalik yo‘nalishi tanlanadi.
Konussimon g‘ildirakdagi o ‘q bo‘ylab yo'nalgan kuch quyidagicha 
aniqlanadi: