A mamadaliyev, Z. Jamolova fizika o‘qitish uslubi asoslari

Fizik hodisani o‘rganish rejasi

1. 
   Hodisaning belgilari, uning ta'rifi.
   
2. 
   Hodisaning sodir bo‘lish va kuzatish sharoiti.
   
3. 
   Hodisani hozirgi zamon tasawurlari asosida tushunti- rish.
   
4. 
   Hodisaning boshqa hodisalar bilan bog‘lanishi.
   
5. 
   Hodisaning amalda qo‘llanishi.
   

Fizik kattaliklarni o'rganish rejasi

1. 
   Berilgan fizik kattalik ifodalaydigan xossa.
   
2. 
   Kattalikning boshqa kattaliklar bilan bog‘lanishini ifo- dalovchi formula.
   
3. 
   Kattalikning ta’rifi.
   
4. 
   O‘lchov birligi.
   
5. 
   O‘lchash usullari.
   

Fizik qonunlami o‘rganish rejasi

1. 
   Berilgan qonun qanday kattaliklar orasidagi bog‘la- nishni ifodalashi.
   
2. 
   Uning ta’riflanishi.
   
3. 
   Qonunni tasdiqlovchi tajribalar va eksperimental faktlar.
   
4. 
   Qonunni hozirgi zamon ilmiy nazariyalar asosida tu- shuntirish.
   
5. 
   Qonunning amalda qo‘llanilishiga misollar.
   

Uchinchi bosqichda o‘quvchilar tomonidan matn tu- rini aniqlash mahorati mustahkamlanadi. Bunda o‘quv- chilar matndagi asosiylarni aniqlab aytib berish rejasini tuzadi. Ularning nutq madaniyatlari ham o'sadi.

To‘rtinchi bosqichda o‘quvchilarning aralash matnlar bilan ishlash mahorati shakllanib boradi. Masalan, hodisa va uni xarakterlovchi kattaliklar, asboblarning tuzilishi va ish- latilishi.

Beshinchi va oltinchi bosqichlarda o‘quvchilar mustaqil ravishda konferensiyalarga ma’ruzalar tayyorlaydilar, refe- ratlar yozadilar.

Mustaqil ishlash qanday bo‘lishidan qat’i nazar uning natijasi doim tekshirilishi va muhokama qilib borilishi lozim. So‘rash individual, frontal, masala yechishda, tajriba o‘tkazishda amalga oshirilishi mumkin.

0‘qituvchi o'quvchiiarning kitob bilan ishlashini tashkil qilgan holda yangi materialni o‘rganish strukturasining bir necha variantlarini ko‘rib chiqadi. Darslik yangi axborot man- bai bo‘lib xizmat qiladi. Darslik bilan ishlash asosiy o‘rinni egallab, darsda o‘quvchilar faoliyatini qanday tashkil qi- lishga bog'liq bo'ladi. Bir misoi ko'rib chiqaylik.

Dars mavzusi «Elastiklik kuchi»

O‘qituvchi awal o‘quvchilar oldiga bu darsda hal qilini- shi lozim bo‘lgan muammoni qo‘yadi, so‘ngra ularni ishga jalb qiladi va darslikdagi materialdan foydalanish kerakligini ta’kidlaydi. Umumlashtirib qo'yilgan vazifani hal qilish yo‘llarini tahlil qiladi. Bir vaqtning o‘zida materialning asosiy masalalarini ko‘rsatib o‘tadi.

Dars vazifasini ilgari surish

Quyidagi hodisalarni so‘zlab beramiz: Stol ustida yotgan kitob, yerning tortish kuchiga qaramay undan tushib ket- maydi. Ma’lumki, stolni biroz qiya holatga keltirsak ham kitob sirpanib tushib ketmaydi. Bunday faktlarni har qadamda uchratamiz va bolalikdan ularga ko‘nikib qolganmiz.

Bu hodisalarning sababi nimada? Bu savol oddiy emas. Awal bu holatlarda namoyon bo‘ladigan kuchlarning umu- miysini qidiramiz.

O‘quvchilarni qo‘yilgan vazifani hal
qilishga kirishtirish

O‘quvchilarga darslikdan «Tabiatda kuchlar» bobining kirish qismini o‘qib chiqib, qo‘yilgan savolga javob topish taklif qilinadi. Darslikdagi matnda to‘g‘ridan-to‘g‘ri javob yo‘q. U yerda «Elektromagnit kuchlar» tushunchasi yori- tiladi va elastiklik kuchi haqida bilirn beriladi. Ammo elastiklik kuchining paydo bo‘lish sababining yoritilishi dars boshlanishida qo‘yilgan savolga javob berish imkonini beradi.

0 ‘qituvchining umumlashtirishi

0‘qituvchi ko‘rib chiqilgan material tahlilini suhbat us- lubi bilan olib boradi. Suhbat ko‘rib chiqilgan matn rejasi bo‘yicha olib boriladi.

1. 
   «Elektromagnit kuchlar» atamasining yoritilishi:
   

1. 
   Qanday kuchlar elektrik kuchlar deyiladi? (bu kuch- lar ta’sirini namoyon qiluvchi belgilar; bu kuchlarning yu- zaga kelish sharti: bu kuchlar kattaligining nimaga bog‘liqligi).
   
2. 
   Harakatdagi elektr zaryadlari tinch holatdagi ele- ktr zaryadlariga nisbatan qanday xususiyatlarga ega?
   

d) Elektromagnit kuchlar deganda nima tushuniladi?

2. 
   Elektromagnit kuchlarning yuzaga kelish sababi, ya'ni ularning tabiati:
   

1. 
   Qanday holatda jism elektr jihatdan neytral bo‘ladi?
   
2. 
   Atomlararo o‘zaro ta’sir kuchini yuzaga keltiruvchi tashqi sabablar.