A. M. Abduvohidov, F. S. Qutlimurotov

 
7.3. Turistlarni avtobuslarda tashish  tasnifi va qoidalari 
 
 
Ommaviy turistik transport sifatida asosan avtobusdan foydalaniladi. 
Yuqori 
komfortabelli 
turistik 
avtobuslardan 
shuningdek, 
uzoq 
yo’nalishlarda  ham  foydalaniladi  (Toshkent-Moskva-Minsk-Varshava, 
Berlin-Parij).  Bunday  yo’nalishlarda    turistlar  uchun  tungi  dam  olish  otel 
yoki  motellarda  tashkil  etiladi.  Bir  reys  muddatidagi  turistlar  (Nr)  soniga 
qarab  avtobusning  (avtomobil)  reysdagi  unumdorligini  topishimiz 
mumkin. (Wp): 
                                     Np 
Wp қ                                               yo‘lovchi (1); 
                            Dcp | (V
t
*Z)+t
p
   
 
bu yerda: Dcp - turning o‘rtacha uzoqligi, km;  Vt - tekislik tezlik, km.s,  Z 
-  (yo’ldan  unumli  foydalanish  koeffitsienti  (0,90-0,90)),  Tp-reys  vaqti 
(harakat vaqti. h to’xtash vaqti (yo’lovcqilarni chiqazish uchun) - tushirish 
vaqti  h  yo’nalishning  oxirgi  punktida    to’xtab  turish  vaqti).  Zarur 
ma’lumotlarni  bilgan  holda  soatlik,  kunlik,  oylik  va  yillik  unumdorlikni 
hisoblash mumkin. 

---

 
60 
 
Ichki  yo’nalishlarda  turistik  sayohatlarni  tashkil  etish  quyidagi 
tartibda  amalga  oshiriladi.  Agar  turistik  kompaniyaning  avtobusi  yoki 
umuman  shaxsiy  transport  vositalari  bo’lmasa,  ular  avtotransport 
korxonalari bilan shartnoma tuzadilar. Shartnomada  ijaraga  beruvchi  va 
ijarachining  majburiyatlari;  transportdan  foydalanish  predmeti;  ijara 
muddati,  ijara  to’lovi  tizimi  (vaqtbay,  unumdorlik  km.  uchun  kelishilgan 
va b.); o‘zaro hisob-kitob tartibi; haydovchi va sayoxat olib boruvchi yoki 
shu bilan o’zaro munosabati; shartnomani amalga oshirishda tomonlarning 
javobgarligi;  shu  jumladan  fors-major  shartlari  va  h.klar  (ko’zda  tutiladi) 
belgilab qo’yiladi. Yo’nalish pasporti yoki transport, turistik yo’nalishning 
kartochkasi yuqoridagi shartnomaning ajralmas muhim qismi hisoblanadi. 
Uzoq muddatli sayohatlar uchun yumshoq o’rindiqli, boshqariladigan 
kreslali,  past  shovqin  va  vibratsiya  darajasi,  iloji  boricha  ekonomik  toza 
yoqilg‘i  va  h.klarga  ega  bo’lgan  yuqori  komfortabelli  avtobuslardan 
foydalanish  kerak,  shuningdek  yana  garderob,  hojatxona,  bar,  xolodilnik, 
oshxona  va  h.klarga  ega  bo’lishi  kerak.  Avtobus  mikro  iqlimiga  talablar 
Davlat  Standarti,  sanitariya-gigienik  normalar  va    xalqaro  standartlarga 
muvofiq  qo’yiladi.  Infratovush  darajasi    samoning  istalgan  nuqtasida  96 
dB dan oshmasligi lozim. Avtobus o’rindiqlari orasidagi masofa  80-85 sm 
bo‘lishi lozim. 
 
Avtobus    yon  oynalari  2  qavatli,  determal  qoplamali,  tashqi  muhit 
bilan  salonning  issiqlik  almashuvini  kamaytiruvchi  bo‘lishi  kerak. 
Bulardan tashqari avtobus salonlarida  individual yorug‘lik, chuchuk suvni 
termos, hojatxona, yuvinish xonasi, garderob va h.klarga esa alohida qism, 
bir  necha  monitorli  televizor,  videomagnitafon,  radiotelefon  va  boshqa 
aloqa 
qulayliklari 
mavjud 
bo‘lishi 
kerak. 
Ichki 
yo’nalishlarda 
marshrutning  uzoqligi,  turistlar  soni,  yo’nalish  kategoriyasi,  komfort  
darajasi va h.klarga ko‘ra turli   avtobuslardan foydalanishadi. 
35-40 
kishilik  turistik  guruhlar  uchun  LAZ,  IKARUS,  TAM,  MERSEDES  va 
boshqa avtobuslarda xizmat ko‘rsatiladi. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
61