A. K. Qayimov, E. T. Berdiyev dendrologiy a



Download 29,06 Mb.
Pdf ko'rish
bet235/240
Sana21.06.2022
Hajmi29,06 Mb.
#687578
1   ...   232   233   234   235   236   237   238   239   240
Bog'liq
Dendrologiya-2012

evkalipt (Eucalyptus) 
turkumidir.
EVKALIPT (EUCALYPTUS) TURKUMI
Turkum tarkibida 600 ga yaqin tur mavjud, ular asosan Avstraliya, 
Tasmaniya, Indoneziya va Gvineya orollarida tarqalgan. Evkaliptlar yer 
shari o ‘simlik dunyosining ajoyib vakillaridan hisoblanadi. Ulaming 
b a’zi turlari dunyodagi bargli daraxtlar orasidagi eng baland daraxtlar 
b o iib , 155 metr balandlikkacha о‘sib, 3 metr diametrga ega tana hosil 
qiladi.
Rossiyaga evkalipt turlari XIX asr oxirlarida introduksiya qilingan, 
ular asosan Kavkaz va Qora dengiz bo‘ylarida o‘stirilgan. Sinab


ko‘rilgan 150 ga yaqin evkalipt turidan 20 tasi keng ommalashtirish 
uchun tavsiya etilgan. Bulaming eng asosiysi 
gigant evkalipt
(Eucalyptus gigantea Hook.) 
bo‘lib, u jud a sifatli ko‘p miqdordagi 
yog‘och yetishtirish imkonini beradi. Yangi sharoitlarda yaxshi 
moslashgan va madaniy holda o ‘stirish uchun quyidagi evkalipt turlari 
tavsiya etilgan: 
xivchinli evkalipt (Eucalyptus viminalis Labill.),
Dalrimpl evkalipti (Eucalyptus Dalrympleana Hort.), m oviy
evkalipt (Eucalyptus globulus Labill.) 
va boshqalar.
Evkaliptlar doimyashil daraxtlar hisoblanadi, ulaming barglari b ir 
necha yillar to‘kilmay turadi. Ulaming hayotini 3 davrga ajratish 
mumkin: yosh, oraliq va qari yoshdagi barg formalari mavjud. Shuning 
uchun ham bir daraxtda doim turli shaklga ega turli yoshdagi barglar 
rivojlanadi. Gullari ikki jinsli, yig‘ilib to ‘pgul hosil qilishadi. 
Gullarining tuzilishi ajoyib, qo‘ng‘iroqsimon kosachasi cho‘zinchoq 
qopqoq bilan o ‘ralib turadi, gullash davrida bu qopqoq tushib ketadi, 
uning ichida joylashgan g ‘uncha ochiladi, Mevasi ko‘sak b o ‘lib, 
gullagandan keyin 3-8 oydan so‘ng yetiladi va daraxtida uzoq saqlanadi. 
U rugiari mayda, tuxumsimon shaklga ega.
Evkaliptlar vegetativ yo‘l bilan ko‘payadi. Kavkazda o‘stirilayotgan 
turlari ichida sovuqqa chidamli shakllarini seleksiya qilish ishlari olib 
borilmoqda. Hozir -10°C gacha sovuqlarga chidashi mumkin bo‘lgan turlari 
va duragaylari mavjud.Evkliptlar Kavkazda kech kuzgacha o ‘sadi, shu 
sababli ham bir yillik novdalari yog‘ochlashishga ulgurmaydi va qishki 
sovuqlarda zararlanadi. Nam va unumdor yerlarda yaxshi o ‘sadi. 
Evkaliptlaming xalq xo'jaligida ahamiyati juda katta, yog‘ochining sifati 
yuqori, pishiq, teksturasi chiroyli va chirimaydi. Shuning uchun uning 
yog‘ochidan temir yo‘l shpallari telegraf ustunlari tayyorlanadi, vagonsozlik 
va kemasozlikda foydalaniladi. Barglarida 1-4% qimmatbaho evkalipt moyi 
mavjud, u farmatsevtika va parfyumeriya sanoatida qo‘llaniladi. Evkalipt 
daraxtining ildiz tizimi kuchli rivojlangan bo‘lib, tuproq namini kuchli 
bug‘latib, yer ostki suvlarining sathini pasaytirib yuboradi. Kavkazdagi 
Kolxida past tekisligidagi botqoqlangan yerlarga ekilgan evkaliptlar 
botqoqlami qurishiga sabab bo'lgan.

Download 29,06 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   232   233   234   235   236   237   238   239   240




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish