A. K. Qayimov, E. T. Berdiyev dendrologiy a

necha shakllari bor. Ayrim shakllarining qubbasi yashil va qizil rangda.
MDH da bu qoraqarag‘ay turi 70 million gektar maydonni egallaydi.
Qoraqarag‘ayning yog'ochi oq-sariq rangda, smola yoilari yo ‘q,
o ‘zaksiz, yupqa qobiqli b o iib , juda qimmatlidir. Undan qurilish
ishlarida va selluloza - q o g ‘oz sanoatida, taxta ishlashda, mebel
tayyorlashda, cholg‘u asboblari ishlab chiqarishda k o ‘p foydalaniladi.
Kimyo sanoatida undan sun’iy ipak tolalari olinadi va plastmassa
tayyorlanadi. Po‘stlog‘idan oshlovchi moddalar, barglaridan efir moyi
olinadi. Ulardan esa skipidar va kanifol ishlab chiqariladi. Bargida S
vitamini bor. Qoraqarag‘ay ihota o ‘rmonlari sifatida temir yoilar
bo‘ylab 
ekiladi. 
Havoning 
ifloslanishiga 
chidamsiz 
boiganidan
shaharlarda ekish tavsiya qilinmaydi.
Sibir qoraqarag‘ayi (Picea obovata Ldb.) oddiy qoraqarag‘aydan
kichikroq daraxt boiib , b o ‘yi 30 m ga yaqin. Quyidagi xususiyatlari
bilan undan farq qiladi: novdalari mayda tukli, ninabarglari qattiq, kalta,
7-15 mm, qubbalari mayda, 5-8 sm uzunlikda, oval shaklida. Urug‘ining
tangachalari enli, cheti butun va yumaloq. Urug‘i 2-4 mm, teskari
tuxumsimon, to‘q qo‘ng‘ir rangda, silliq, yupqa pardasimon qanotchali.
1000 dona urug‘ining vazni 4-8 g keladi. U rug‘i 3-4 yilgacha
unuvchanlik xususiyatini saqlaydi. Asosan urugidan k o ‘payadi.
Turning bir nechta geografik populatsiyasi bor. Baykal koiining
sharqiy qismida tarqalgan qoraqarag‘ayning barglari yassi b o iib , smola
yoilari yirik. Oltoy va Sayan togiarida yer bag‘irlab o ‘suvchi stlantik
va baland togiarda (1800 m) botqoq tuproqli yerlarda tarqalgan, barglari
zangori rangdagi shakllari ham uchraydi.

---