A. K. Qayimov, E. T. Berdiyev dendrologiy a

q o‘ng‘ir va qora rangda, tuxumsimon, usti nihoyatda silliq boiadi. 1000
dona urugiarining o g ir lig i 6 g atrofida.

---

Oddiy qarag‘ay faqat urug‘idan ko‘payadi. Urug‘i sepilgandan
keyin 15-20 kunda unib chiqadi (90%). Qarag‘ayning bir yoshli
nihollarida o ‘q ildiz rivojlanib, poyasiga nisbatan 3-4 marta uzun
boMadi. Unumdor tuproqda o ‘q ildizi yerga chuqur kirib, so ‘ng yon
ildizlar chiqaradi. Qarag‘ay 10 yoshidan 40 yoshigacha tez o ‘sadi.
Yaxshi iqlim va tuproq sharoitlarida 80 yoshlik qarag‘ayning bo‘yi 30 m
gacha yetadi. Quruq, semam yoki botqoq tuproqlarda, qora tuproqli
mintaqada yaxshi o'smaydi. U tog‘li mintaqalarda yaxshi o ‘sadi. Sayan
togMarida dengiz sathidan 1500 m gacha dengiz sathidan baland bo‘lgan
joylarda ko‘p tarqalgan. U Kavkaz va Qrim tog ‘larida ham yaxshi
o ‘sadi. Qarag‘ayzorlarda yana qora qarag‘ay, tilog‘och, kedr va
yaproqbargli daraxtlardan eman uchraydi.
Ninabarglilar asosan semam mintaqa o'simligidir. Ular Yevro-
siyoning shimolida va Shimoliy Amerikaning k o ‘proq shimoliy
hududlarida, ayrim turlari tropik mamlakatlarda ham uchraydi. Oddiy
qarag‘ay sovuqqa va issiqqa chidamli daraxt, 
lekin havoning
quruqligidan zararlanadi. Shox-shabbasining siyrakligi uning yorug‘-
sevar o ‘simlik ekanligidan darak beradi. Qarag‘ay botanika bog‘ida
o ‘stirilganda 10 yoshida b o‘yi 4,5 m ga yetgan, har yili o ‘rtacha 55 sm
dan o ‘sgan.
Oddiy qarag‘ay o ‘rmon mintaqasida ko‘p tarqalgan bo‘lib,
MDHning o ‘zidayoq 150 mln gektar maydonni ishg‘ol qiladi. Tuproq
namini saqlab qolish maqsadida qarag‘ayzorlar barpo qilingan va ihota
qatorlari yaratilgan. Uning y o g ‘ochi pishiq va texnikaviy xossasi juda