A. K. Qayimov, E. T. Berdiyev dendrologiy a

sezilarli ta’sir o ‘tkazadi, ulami o ‘zgartirib o ‘ziga xos muhit yuzaga
keltiradi.
ANTROPOGEN OM ILLAR
Insonning tabiatga o‘tkazadigan ta’siri antropogen omil hisoblanadi.
Yer yuzida inson paydo bo‘lishidan boshlab, u tabiatga o ‘z ta’sirini
o ‘tkazib kelmoqda. 0 ‘simlik dunyosi insoniyatga doimo oziq-ovqat,
qurilish materiallari va dorivor vositalar yetkazib bergan, shu sababli
ham insoniyat hayoti o‘simlik dunyosi bilan chambarchas bog‘liqdir.
Hozirgi paytda yer yuzida inson qadami yetmagan va ta’siri
o ‘tkazilmagan joy qolmagan. Inson o ‘z faoliyati davomida o ‘sim lik
dunyosiga son va sifat jihatdan yaxshilash maqsadida ongli ta’sirini
o ‘tkazadi. Inson ming yillar davomida o ‘simlik dunyosidan yangi
shakllami tanlab olgan, yangi madaniy navlar va turlami yaratgan.
Hozirgi biz foydalanayotgan barcha mevali daraxt turlari shu tariqa xalq
seleksiyasi natijasida yuzaga kelgandir. 0 ‘rmondagi foydasi kamroq
daraxt turlari kesib tashlangan, o ‘miga foydali daraxt turlari ekilgan. Bu
jarayon tropik o ‘rmonlarda jadal ketmoqda, tropik o ‘rmonlar kesib

---

tashlanmoqda, o ‘m iga kofe, какао, gvozdika, murch, qizil daraxt,
geveya kabi qimmatli daraxt plantatsiyalarini barpo etilmoqda. Inson
madaniy o ‘simliklarga raqobat qiluvchi begona o ‘tlarga qarshi
kurashgan, yem-xashak ahamiyatiga ega o ‘t navlarini yaratgan,
yaylovzorlar maydonini kengaytirgan. Inson boshqa ekologik omillami
o ‘zgartirishga qodirdir. Unumsiz yerlar sho‘ri yuviladi, mineral va
organik o ‘g ‘itlar solinib unumdorligi oshiriladi va madaniy o ‘simliklar
yetishtiriladi.
Yerlarda melioratsiya ishlari amalga oshiriladi, botqoqlar quritiladi.