A. K. Qayimov, E. T. Berdiyev dendrologiy a

bo‘ylab 
yuqoriga
ko‘tarilganimiz sari har 100 metrda havo temperaturasi 0,6-l,0°C ga
pasayib boradi, namligi bo‘lsa ortadi. Bunday o ‘zgarishlar o ‘ziga xos
tog‘ 
o ‘simliklarini paydo 
bo‘lishiga 
olib 
kelgan, 
yuqori 
tog‘
mintaqalarida sharoit og‘irligidan daraxt-butalar tundra mintaqasidagi
kabi yer bag‘irlab o ‘suvchi turlar va shakllami vujudga keltirgan.
Aynan shu sababga ko‘ra togiarda o ‘simliklami balandliklar
bo‘ylab taqsimlanishida vertikal mintaqalar yuzaga kelgan. Ekologik
omillami turlicha taqsimlanishi o ‘simliklar hayotida katta rol o ‘ynaydi.
Masalan, janubiy ekspozitsiyadagi tog‘ yonbag'irlarida quyosh nurlarini
tik tushishi hisobiga shimoliy to g ‘ yonbag‘irlaridagiga qaraganda
issiqroq boiadi. Bu joylarda suv bugianishi yuqori b o iib , doimo
namlik yetishmovchiligi sezilib turadi va shunga ko‘ra o ‘simlik dunyosi
kamroq 
tarqalgandir. 
Aksincha 
shimoliy 
ekspozitsiyali 
tog‘

---

yonbag‘irlarida o ‘rmon hamda o ‘t qoplami qalin bo‘ladi. Shu sababli
ham turli ekspozitsiyadagi tog‘ yonbag‘irlarda tuproq qatlami qalinligi
va unumdorligi ham turlicha b o‘ladi. Shimoliy ekspozitsiyali tog1
yonbag‘irlarda qor sekin eriydi, bugianish kamligi tufayli o ‘simlik
turlarini o ‘sib rivojlanishiga yaxshi sharoitlar yaratiladi. 0 ‘rmonni tabiiy
o ‘z -o ‘zidan tiklanish jarayoni faol kechadi, bu esa o ‘z navbatida tuproq
hosil b o‘lish, unumdorligini oshish jarayonlariga yaxshi ta’sir etadi.
BIOTIK OMILLAR
Daraxt va butalami o ‘sishi, rivojlanishi va tabiatda tarqalishiga