A. K. Qayimov, E. T. Berdiyev dendrologiy a

chilonjiyda yoki xitoy finigi
(Ziziphus ju ju b a M ill.) 
turi uchraydi. Uning gullari mayda, ko‘kimtir, 
gul qismlari 5 tadan bo ‘lib, mevasi usti qizil, jiydaga o ‘xshash danakcha. 
Yosh novdalari egri-bugri, tikanli kichik daraxt. Chilonjiyda quruq tog‘ 
qiyaliklarida o ‘sadi. Bu yerlarda dengiz sathidan 1500-1600 m gacha 
balandlikka k o ‘tariladi. Urug‘idan yaxshi ko‘payadi, ildizidan bachki- 
laydi. Chilonjiyda Xitoyda ko‘p uchraydi,uning ming yillar davomida 
ko‘plab xalq seleksiyasi tomonidan yirik mevali navlari yaratilgan. 
Xitoyda u asosiy mevali o ‘simlik hisoblanadi. Quritilgan mevasining 
tarkibida 70% qand, 5,36% protein, 1,4% kislota, 2,8% kul boiadi. 
Mazasi xurmoga va olmaga o‘xshaydi. Chilon jiyda gipertoniya 
kasalligini davolashda ham foydali hisoblanadi. Uning shakllari va 
navlari iihoyatda ko ‘p bo‘lib, ular qurg‘oqchilikka, issiqqa chidamli. 
Shuning uchun lalmikor yerlarda va bog‘larda ko‘p ekish maqsadga 
muvofiqdir. Ular turli kasalliklarga va zararli hasharotlar ta’siriga 
chidamli. Yevropa janubi va Kichik Osiyoda 
yevropa chilonjiydasi
(Ziziphus vulgaris Lam .) 
uchraydi. Ular oziq-ovqat ahamiyatiga ega 
hisoblanadi.
Q O R ATIK AN (PALIRUS) TURKUMI
Q oratikan (Paliurus spina Christ.M ill.) 
buta o ‘simlik b o iib , 
bo‘yi 2-3 m ga yetadi. Shoxlari qingir-qiyshiq o ‘sadi, Shox-shabbasi 
qizil qo‘ngir rangda, barglari tuxumsimon, uchi o ‘tkir, tomirli b o iib , 
navbat bilan ikki qator joylashadi. Barg bandi 1 sm, tikansimon 
yonbargchalari bor. Ulardan biri ilgaksimon b o iib , pastga qaragan, 
qolganlari yuqoriga qaragan boiadi. May-iyun oylarida gullaydi. Gullari 
ikki jinsli, besh a ’zoli, sariq yoki qizil-jigarrang. Mevasi quruq b o iib , 
yumaloq, yaltiroq, to ‘q jigarrang ichida uchta urug‘ rivojlanadi. 
Qoratikan ildizidan bachkilaydi hamda parxish y o ii bilan ham 
ko‘payadi. Qrimda, Kavkazda, Markaziy Osiyoda va 0 ‘rta yer dengizi 
mamlakatlarida, Kichik Osiyoda hamda Eronda tarqalgan. Toshli,

---

shag‘alli quruq tog1 qiyaliklarida o ‘sadi. Bu buta qalin chakalakzorlar 
hosil qiladi. U qurg‘oqchilikka, sovuqqa chidamli va issiqsevar o ‘simlik.