A. K. Qayimov, E. T. Berdiyev dendrologiy a

5-15 
sm, eni 
2,5-6 
sm. Yuz tomoni tuksiz, yaltiroq, to ‘q 
yashil, orqa tomoni tuksiz yoki tukli, yashil zangori. Kosachabarglari 
tuxumsimon, lansetsimon, tukli va cheti kiprikli. Gultojisi oq, sariq, 
gulbarglari tuxumsimon, uchi to‘mtoq b o ‘ladi Mevasi olmaga o ‘xshaydi, 
mag‘zi qizil yoki sariq bo‘ladi.
Sharq xurmosi yowoyi holda Markaziy Xitoyda dengiz sathidan 
900-1200 
m balandlikda togiarda tarqalgan. Xitoyda u madaniy holda 
ko‘p ekiladi. U sharq hamda kavkaz xurmolari orasidagi duragaydir. 
Denov tumanida va Farg‘ona vodiysida hamda Andijonda bu xurmoning 
virgin xurmosiga nayvand qilib o ‘stirilgan tuplari bor. Ulaming bargi 
yirik, po‘sti qalin, orqa tomoni qalin qo‘n g ‘ir tukli boiadi. Mevasi yirik, 
mazali b o iib , iste’mol qilinadi. U ru g i ham yirik, bo‘yi 
2,8 
sm gacha, 
tusi to‘q jigarrang yoki sariq-jigarrang. Sharq xurmosi sovuqqa o ‘rtacha 
chidamli, yer tanlaydi. Uni bog‘dorchilikka ixtisoslashgan xo‘jaliklarda 
ko‘paytirish tavsiya etiladi.
Kavkaz xurmosi (Diospyros lotus L.) 
bo‘yi 
20 
m ga yaqin daraxt. 
Shox-shabbasi keng, qizg‘ish-qo‘ng‘ir rangda. Yosh shoxlari tukli, barg 
bandi 1 sm, barg plastinkasi qalin po‘stli, cho‘ziq yoki ellipssimon, tubi tor, 
uchi o‘tkir bo‘yi 
9-15 
sm, eni 
3-5 
sm boiadi. Uning yuz tomoni to‘q yashil, 
tukli, orqa tomoni tiniq yashil, tuk bilan qalin qoplangan. Kosachabarglari 
tuxumsimon yoki uchburchak, tukli, cheti kiprikli. Gultojisi qo‘n g ‘i- 
roqsimon. Bu xurmo iyun-avgust oylarida gullaydi. Mevasi gilosga 
o‘xshaydi, aw al sariq yoki kul rang b o iib , so‘ng qo‘ng‘ir rangga kiradi. 
Uni mahalliy xalq iste’mol qiladi. Sentabr-oktabr oylarida yetiladi. U 
urugidan yaxshi ko'payadi. Ildizdan bachkilaydi, ildiz qalamchasidan ham 
ko‘karadi. Novda qalamchalaridan ancha qiyin ildiz oladi. Sovuqqa nisbatan 
chidamli. Urug‘i mayda, uzunligi