A. K. Qayimov, E. T. Berdiyev dendrologiy a

Oddiy nok (Pyrus com m unis L.) 
katta daraxt b o ‘lib, bo‘yi 12-16 
m, tanasining po‘stlog‘i qalin, q o ‘ng‘ir rangda, bo‘yiga chuqur yorilgan, 
po‘st tashlab turadi. Shoxlari k o ‘pincha tikanli b o ia d i. Novdasi to ‘g ‘ri, 
tuksiz, sariq-qo‘ng‘ir, yaltiroq. Barglari yumaloq yoki ovalsimon, uchi 
o ‘tkir, cheti tekis, bandi uzun, orqa tomoni tukli. Bu nok mart-aprel 
oyida gullaydi va shu bilan bir vaqtda barg yozadi. Gullari oq, nektarli. 
Mevasi avgust-sentabr oylarida yetiladi, uzunligi 3-4 sm, eni 1,5 sm, 
yashil bo‘lib, yetilish oldidan sarg‘ayadi. Urug‘i yirik, cho‘ziq, tubi 
uchli, uchi yumaloq, qora. Bu nok urug‘idan yaxshi k o ‘payadi. Keng 
bargli yoki aralash o ‘rmonlarda, katta daraxtlar tagida o'sadi. Ba’zan 
toza nokzorlar hosil qiladi. Kichik Osiyoda, MDH ning Yevropa 
qismida va Markaziy 
Osiyo 
respublikalarida 
uchraydi. 
Tog‘li 
hududlarda dengiz sathidan 2000 m gacha balandlikda o ‘sadi.
Bu nok soyaga chidamli, lekin ochiq yerlarda o ‘stirilsa yaxshi hosil 
beradi. Sovuqqa ham chidamli, lekin sharqiy hududlarda sovuqdan 
zararlanadi. Quruq va sho‘rtob yerlarda ham o ‘saveradi. To‘nkasidan 
ko‘karadi, ildizidan bachkilaydi.
Yog‘ochi og‘ir, qattiq, qalin bo‘lib, pushti, qizil-qo‘n g ‘ir rangda. 
Uning mexanikaviy xossalari yuqori. U yorilmaydi, qiyshaymaydi, 
yaxshi pardozlanadi va arralanadi. Undan turli cholg‘u va chizmachilik 
asboblari, modellar yasaladi. Mevasi yangiligida yeyiladi, quritib qoqi 
qilinadi. Nok navlari nihoyatda ko‘p bo‘lib, odatda ular yovvoyisiga 
payvandlash va olma bilan chatishtirish yo‘li bilan chiqarilgan.
Ussuriya noki (Pyrus ussuriensis M axim .) 
b o ‘yi 15 m ga 
yetadigan, shox-shabbalari tikanli daraxt. Shox-shabbasi keng, zich 
joylashgan, barglari yumaloq. Gullari oq, mevasi yumaloq, diametri 2-5 
sm, kalta bandli, sariq yoki sariq-yashil, po‘sti qalin va dag‘al. Mart- 
aprelda gullaydi. Eti shirali, tosh hujayralari bor, xushbo‘y hidli. Bu nok 
avgust-sentabr oylarida yetiladi. Mahalliy xalq mevasini iste’mol qiladi.
U Uzoq Sharqda, Koreyada, Manjuriyada va Yaponiyada uchraydi. 
U sovuqqa va qurg‘oqchilikka chidamli. Yog‘ochi og‘ir, qattiq, pishiq

---

bo‘lib, sariq pushti, o ‘zagi qo‘ng‘ir-qizil. MDH ning Yevropa qismida, 
Moskva va Yekaterinburg shaharlari atrofida ekiladi. Unga nokning 
yaxshi navlari payvand qilinadi va seleksiya ishida foydalaniladi. 
0 ‘rmonshunoslik ishlarida sinab ko‘rish amaliy ahamiyatga ega. 
Toshkent Botanika bog‘ida o ‘stiriladi. Undan manzarali daraxt sifatida 
va duragaylash ishlarida foydalanish mumkin.