A. K. Qayimov, E. T. Berdiyev dendrologiy a

Kaspiy gledichiyasi (G leditsia caspica Desf.) 
tikani oddiy va 
shoxlamaydigan, dukkagi to ‘g ‘ri, enli bo‘lishi bilan oldingi turdan farq 
qiladi. Sharqiy Kavkazortida Talish pasttekisligida tabiiy o ‘sadi, 
sovuqqa chidamsiz, shuning uchun faqatgina janubiy hududlarda ekish 
maqsadga muvofiqdir.
BUNDUK (GYM NOCLADUS) TURKUM I
Bu turkum vakillarining guli har xil, kosachabarglari naychasimon, 
besh bo‘lakli, gulbarglari 5 ta, cho'zinchoq, changchisi 10 ta, erkin 
holda joylashgan. Mevasi cho‘ziq dukkak, po‘chog‘i qalin bo‘lib, 
b o ‘laklarga ajraladi. U rug‘i tarkibida oqsil bor, urug‘pallalari qalin. 
Turkumning eng tavsifli turi 
kanada bundugi (Gymnocladus

---

canadensis Lam.) yoki K entukki kofe daraxti (Gym nocladus dioicus
K. Koch.) 
hisoblanadi.
Kanada bundugi katta daraxt bo‘lib, bo‘yi 30 m, diametri 1 m ga 
yetadi. Tanasi to‘g ‘ri o‘sadi, po‘stlog‘i tiniq kul rang, shox-shabbasi 
keng, yoyiq. Novdasi yo‘g ‘on, ko‘k kul rang. Barglari qo‘sh patsimon, 
uzunligi 50 sm dan ortadi. Bargchalarining cheti tekis, bandli, bo‘yi 5 
sm, eni 4 sm ga yetadi. Gullari to‘g ‘ri, ko‘p y ig ‘ilib shingilcha hosil 
qiladi, oq-sariq rangda b o ‘lib, limon hidi kelib turadi. May oyida 
gullaydi. Bunduk ikki uyli o ‘simlik. Mevasi dukkak, b o ‘yi 18-20 sm, eni 
3-5 sm bo‘lib, oktabr oyida yetiladi. Dukkagining ichi seret, yelimli. 
Ichida 1-8 ta yirik, qattiq, to‘q jigarrang urug‘lari bo‘ladi. Bunduk 
urug‘idan yaxshi ko‘payadi, lekin urug‘ini sepishdan oldin issiq suvda 
ivitish zarur. Ildizi baquvvat bo‘lib rivojlanadi. Yon ildizlaridan 
bachkilaydi, ular bir yilda 1 m gacha o ‘sadi, to‘nkasidan yaxshi 
ko‘karadi.
Bunduk Shimoliy Amerikada tabiiy tarqalgan. Bizda manzarali 
daraxt sifatida parklarga ekiladi. Qrimda, Kavkazda, Markaziy Osiyoda, 
Ukrainada va MDHning Markaziy viloyatlarida madaniy holda 
uchraydi. U kech kuzgacha o ‘sadi, shuning uchun yog'ochlanmagan 
yosh novdalarini sovuq uradi. Bunduk yorug‘sevar o ‘simlik. Unumdor 
tuproqli yerlarda yaxshi o ‘sadi. Qurg‘oqchilikka chidamli. Issiqdan va 
havoning quruqligidan anchagina bargini to ‘kadi, suvni kam bug‘latadi, 
bu hoi uni qurib qolishdan saqlaydi.
Bundukning yog‘ochi qattiq, og‘ir, pishiq, o ‘zakli b o iib , o ‘zagi 
pushti rangli. Undan shpal, telegraf ustunlari va mebel tayyorlanadi, zax 
joyda ko‘p vaqtgacha chirimaydi. U rugiaridan sun’iy kofe tayyorlanadi. 
Bunduk aholi yashash joylarini va ko‘chalami ko ‘kalamzorlashtirish va 
ihota o ‘rmonlari barpo qilish maqsadida Ukrainada, Shimoliy Kavkazda, 
Qrimda, Moldaviyada va Rossiyaning janubiy yerlarida ko‘p ekiladi. U 
nihoyatda chiroyli daraxt, Toshkent sharoitlarida yaxshi о ‘sib, hosil ham 
beradi.