A. K. Qayimov, E. T. Berdiyev dendrologiy a

SKUMPIYA (C O TIN U S) TURKUMI
Turkumning vakillari bo‘yi 4,5 m ga yetadigan buta yoki kichik 
daraxtdir. Shoxlarining po‘stlog‘i ajralib turadi, novdalari yashil, 
shoxlari tiniq kul rangda, ular zararlansa, hidli shira chiqaradi. Barglari 
oddiy b o ‘lib, navbat bilan joylashadi. Cheti butun, tuxumsimon yoki 
yumaloq shaklda, bandi uzun, yuz tomoni to‘q yashil, orqa tomoni 
yashil, kuzda qizil rangga kiradi. Gullari mayda, sariq, yashil, besh 
a’zoli tipda tuzilgan, ikki jinsli yoki ayrim jinsli, unda changchi gul ham 
bo‘ladi. Iyun oyida gullaydi, gullari yig‘ilib to‘pgul hosil qiladi. Lekin 
to‘pguldagi gullari yaxshi rivojlanmagan bo‘ladi. Gullab bo‘lgach, 
gulbandi uzayadi va unda qizg‘ish yoki yashil tuklar paydo bo‘ladi. 
Mevasi avgust-sentabr oylarida yetiladi. U teskari tuxumsimon mayda 
danakchadan iborat bo‘lib, meva p o ‘sti qurib qoladi. Sepishdan oldin 
urug‘ini stratifikatsiya qilish zarur. Skumpiya to‘nkasidan ko‘karadi, 
parxish y o ‘li bilan ko‘payadi. Baquvvat ildiz otadi, ko‘pincha ildizi 
yuzada joylashadi. Uning po‘stlog‘i sariq rangda.
Asosiy turi bo‘lgan 
skumpiya (Cotinus coggygria Scop.) 
Yevropada, 
Qrimda, Kavkazda va Kichik Osiyoning janubiy hamda sharqi-janubiy 
hududlarida yow oyi holda o‘sadi. Ukrainada daryo qirg‘oqlarida granit va 
ohakli hamda kul rang tuproqli yerlarida yowoyi holda uchraydi. Soyada 
o‘sa oladi. Sovuqqa, qurg‘oqchilikka chidamli, yer tanlamaydi, lekin ohakli 
tuproqda yaxshi o‘sadi. Skumpiyaning bargida 15-25 % gacha tannid- 
oshlovchi modda bor. Yog‘ochi sariq, o ‘zak tevaragi oq-sariq bo‘lib, undan 
turli mayda asbob-uskunalar yasaladi, yog‘ochidan va po‘stlog‘idan sariq 
bo‘yoq olinadi. Skumpiya manzarali o‘simlik sifatida ekiladi. Olrmon 
melioratsiyasi ishlarida skumpiya katta o‘rin tutadi. Joylami ko‘kalam- 
zorlashtirish uchun ekish tavsiya qilinadi.