A k a d e m I ya r. X. Dushanov y. A. Farfiyev

3-MAVZU   
 
 
KASBIY FAOLIYATGA PSIXOLOGIK TAVSIF VA KASBIY 
BUZILISHNI BARTARAF ETISHNING PSIXOLOGIK 
MUAMMOLARI 
 
3.1. Ichki ishlar idoralari xodimlari faoliyatiga psixologik tavsif 
 
Ma’lumki, ichki ishlar idoralari xodimlari kasbiy faoliyatining bir 
nechta xususiyatlari mavjud bo‘lib, bu xususiyatlar xodimlarning ruhiy 
jihatdan tayyorgarligiga salmoqli ta’sir ko‘rsatadi. Ichki ishlar idoralari 
xodimlari faoliyatining asosiy xususiyatlaridan biri – xodimlar faoliya-
tining huquqiy jihatdan tartibga solinganligi. Xodimlarning faoliyati 
huquqiy normalar (Prezident farmonlari, Vazirlar Mahkamasining 
qarorlari, qonun hujjatlari, IIVning normativ hujjatlari, buyruqlari va shu 
kabilar) bilan qat’iy tartibga solingan. Ichki ishlar idoralari xodimlari 
kasbiy faoliyatining normativ hujjatlar, yo‘riqnomalar va buyruqlar 
asosida belgilab berilishi mehnatni samarali tashkil etish, faoliyatni erkin 
amalga oshirish uchun keng imkoniyatlar yaratadi. Shuningdek, xodimlar 
faoliyatining qonun normalari bilan qat’iy belgilanganligi, ularning xatti-
harakatini tartibga soladi. Xodimning  o‘z xizmat vazifalarini bajarmasligi 
yoki bajarishdan bosh tortishi yoxud unga sovuqqonlik bilan qarashi 
uning  u yoki bu qonunni buzishi hisoblanadi va u O‘zbekiston 
Respublikasi Jinoyat kodeksining 280 va 302-moddalari bilan jinoiy 
javobgarlikka tortiladi
1
. Bularning hammasi oxir-oqibatda xodimga o‘z 
qarorlari va harakatlari uchun katta mas’uliyat yuklaydi. 
Ichki ishlar idoralari xodimlari faoliyatining navbatdagi psixologik 
xususiyati  hokimiyat vakolatiga egaligidir. Ish manfaati yo‘lida 
xodimlarga zarur hollarda odamlarning shaxsiy hayotiga aralashish, 
ko‘pincha atrofdagilardan yashirishga harakat qilinadigan holatlarni 
aniqlash, fuqarolarning turar joylariga kirish, zarur hollarda ayrim 
fuqarolarning erkinligini cheklash va hatto undan mahrum qilish huquqi 
berilgan. 
Bunday hokimiyat vakolati berilgan xodimning psixologik holatini 
avvalo yuksak darajadagi mas’uliyat belgilab beradi. Uning o‘z 
vakolatlarini qo‘llashi esa harakatlarining zarurligi va oqilonaligini, 
                                         
1
 Ўзбекистон Республикасининг Жиноят кодекси. – Т., 2008.
 

---

 66 
qonuniy asosga egaligini aniqlash imkonini beradigan bir qator 
masalalarni hal qilishni taqozo etadi. Ko‘pincha bu holat qonunda 
belgilangan moddalardan birini tanlash zarurati bilan bog‘liq bo‘ladi, shu 
bois bu xodimdan juda katta hissiy-irodaviy zo‘riqishni talab etadi. 
Berilgan vakolatdan oqilona va qonuniy ravishda foydalanish – ichki 
ishlar idoralari xodimlariga qo‘yiladigan juda muhim kasbiy talablardan 
biri. Hokimiyat vakolatidan foydalanishning qonunga va maqsadga 
muvofiqligi ko‘p hollarda xodimning shaxsiy fazilatlariga bog‘liq. 
Xodimlar kasbiy faoliyatining muhim psixologik xususiyatlaridan biri