A k a d e m I y a axborot xavfsizligi

Hisobga olish 
axborotni muhofaza qilishning muhim usullaridan biri 
bo‘lib,  konfedensial  ma’lumotlar  tashuvchilarning  hamda  undan 
foydalanuvchilarning  ixtiyoriy  vaqtda  qayerda  joylashganligi  haqida 
ma’lumot olish imkonini beradi. Ushbu usulsiz himoya muammosini hal 
etish juda qiyin. Sir saqlanuvchi axborotlarni hisobga olish tamoyillari: 
–  himoyalanuvchi  axborotlarni  tashuvchilarning  barchasini 
ro‘yxatga olish majburiyligi; 
–  muayyan  axborot  tashuvchini  ro‘yxatga  olish  bir  marta 
bo‘lishligini (takrorlanmasligini) ta’minlash; 
–  ro‘yxatda  konfedensial  ma’lumot  tashuvchining  ayni  vaqtda  qaysi 
manzildaligini ko‘rsatish; 
–  har  bir  himoyalangan  axborot  tashuvchining  saqlanishiga  yagona 
javobgarlik  va  hisobda  ushbu  axborotni  ishlatgan  foydalanuvchi  haqida 
ma’lumotni aks ettirish. 
Kodlash 
– himoyalanuvchi axborotni raqibdan yashirish maqsadida, 

---

 
20 
axborotni  kanal  orqali  uzatish  jarayonida  o‘zgalar  tomonidan  tutib 
olinishi  xavfi  mavjud  bo‘lganda,  uni  kodlash  usuli  yordamida  ochiq 
matnni  shartli  axborotga  aylantirish  usulidir.  Kodlash  uchun  odatda 
belgilar to‘plami (belgilar, raqamlar va boshqalar), shuningdek axborotni 
tushunarsiz  belgilar  to‘plami  ko‘rinishiga  aylantirish  imkonini  beruvchi 
ma’lum qoidalar tizimi foydalaniladi. Bu axborotni o‘qish uchun esa uni 
yana  o‘z  xoliga  keltirish,  ya’ni  kodni  ochish  (kalit)  kerak  bo‘ladi. 
Axborotni  kodlash  texnik  vositalar  yordamida  yoki  qo‘lda  amalga 
oshirilishi mumkin. 
Shifrlash 
–  axborotni  muhofaza  qilish  usuli  bo‘lib,  ko‘pincha 
axborotlarni radioqurilmalar vositasida uzatishda, raqib tomonidan tutib 
olish  xavfi  bo‘lganda  qo‘llaniladi.  Axborotni  shifrlash,  uni  o‘zgalar 
tomonidan tutib olinganda ham kalitsiz ma’nosini tushunib bo‘lmaydigan 
holatga o‘tkazishni anglatadi.  
Axborotni muhofaza qilish vositalari 
– bu axborotni muhofaza qilish 
masalalarini  hal  etish  uchun  foydalaniluvchi  muhandislik-texnik,  elektr, 
elektron, optik va boshqa qurilma vositalar to‘plamidir.
 
Axborotni  muhofaza  qilishning  kadr  va  resurs  ta’minoti.
  Davlat 
sirlarini tashkil etuvchi axborotni muhofaza qilishni tashkil etuvchi kadrlar 
tayyorlash tizimiga quyidagilar kiradi: 
1.
 
Tashkilot va bo‘linma rahbarlari. 
2.
 
Axborotni muhofaza qilish bo‘yicha maxsus komissiyalar. 
3.
 
Yagona  xavfsizlik  xizmati  tarkibiga  kiruvchi  ixtisoslashgan 
bo‘linmalar.  
Boshqa  sohalar  kabi  axborotni  muhofaza  qilish  sohasi  ham  kadrlar 
tayyorlashdan  tashqari  moddiy,  iqtisodiy  va  axborot  resurslari  bilan 
ta’minlanishi kerak.  
Moddiy resurslar axborotni muhofaza qilishda maxsus ahamiyatga ega. 
Unga  maxsus  ajratilgan  bino,  maxsus  qurilmalar,  qabul  qilingan  me’yorlar 
asosida  attestatsiya  qilingan  kompyuter  va  orgtexnika,  apparat  vositalari, 
dastur vositalari, axborotni muhofaza qilish vositalari va boshqalar.  
Axborot resurslari 
– bu tashkilot miqyosida axborotni muhofaza qilish 
bo‘yicha  optimal  boshqaruv  yechimlari  qabul  qilinadigan  axborot.  Unga 
quyidagilar kiradi:  
– huquqiy axborot (xavfsizlik muammolari bo‘yicha me’yoriy baza);  
– tijorat axborotlari (ishlab chiqariladigan mahsulot va unda axborotni 
muhofaza qilish bo‘yicha ko‘rsatiladigan xizmatlar haqida axborot);  
–  ilmiy-texnik  axborot  (xavfsizlik  bo‘yicha  mamlakat  va  chet  el 
davlatlari siyosati haqida axborot); 

---

 
21 
– ishlab chiqarish texnologiyasi jarayonlari bo‘yicha axborot; 
–  tashkilotning  axborot  xavfsizligi  holati,  unga  tahdidlar  bo‘yicha 
axborot-tahliliy faoliyat natijasida olingan tahliliy axborot.