A jabborov, S. Begmatov, M. Azamova

Foydalanilgan adabiyotlar:
1.  “История узбекской советской музыки”. -Т:  1972,  1973,
1991.
2.  0 ‘zbek musiqasi tarixi.-Т.:  1981.
3.  Jabborov  A.  0 ‘zbekiston  bastakorlari  va  musiqashunoslari 
-Т.: 2004.
4.  Jabborov  A.  Musiqiy  drama  va  komediya  janrlari  0 ‘zbe- 
kiston kompozitorlarining ijodiyotida. -Т.: 2000.
5.  Begmatov S. Bastakorlar ijodi. -Т.: 2017.
49

---

IKKINCHI JAHON URUSHI YILLARIDA MUSIQIY HAYOT
Mavzu rejasi:
1.  Konsert  tashkilotlari va teatrlar faoliyati.
2.  Front konsert brigadalarining tashkil topishi va faoliyati.
3.  Bastakor va kompozitorlar ijodiy faoliyati.
4.  Urush yillarida yaratilgan musiqali drama va operalar.
Urush  yillarida  xalqlaming  iqtisodiy  turmushlari  mushkul 
bo‘lishiga  qaramasdan,  0 ‘zbekistonda  madaniy  va  musiqiy  hayot 
to‘xtab  qolmadi.  Respublikadagi  hamma  teatr  va  konsert  tashki­
lotlari,  musiqa  maktablari,  o‘quv  bilim  yurtlari,  konservatoriya  va 
boshqa  madaniyat  maskanlari  o‘z  ish  faoliyatlarini  urush  muhitiga
50

---

moslab,  davom  ettirdilar.  Yozuvchilar,  kompozitoriar  va  butun 
san’atkorlar  ahli  Vatanparvarlik harakatining  peshqadami  bo‘ldilar. 
Ular  bu  og‘ir  damlarda  xalqni  va  ziyolilarni  oldilariga  qo‘yilgan 
jangovor  vazifalami  yaxshi  tushunar  va  amalga  oshirish  yo'lida 
kuch  -  quwat,  bilim  g‘ayratlarini  ayamasdan  ishladilar  va  ijod 
qildilar.  Odatda,  zambaraklar  guldiraganda,  musiqa  sukunat 
saqlaydi  deydilar.  Ammo  o‘tgan  urushda  buning  aksi  bo‘ldi. 
Musiqalar  jarangladi,  yangi  -  yangi  vatanparvarlik,  insonparvarlik 
qo‘shiqlar va turli janr va  shakllarda mazmundor,  fashizmga qarshi 
nafratlar  nayzasi  otiladigan  musiqiy  asarlar,  konsert  dasturlari  va 
kinofilmlar bunyodga keldi.
1940-yillar  garchand  xalqi- 
mizning  hayotida  og‘ir  kunlar 
tarzida  o‘tgan  bo‘lsada,  mada­
niyat  va  ma’rifat  sohasida  bir 
qator  o‘quv  maskanlari,  mada­
niyat  va  san’at  dargohlari  barpo 
etildi.  Xususan,  1941-yili  Tosh­
kent  xoreografiya  o‘quv  bilim 
yurti  ochildi.  1943-yili  Muqimiy 
Muqimiy nomidagi o‘zbek 
nomidagi 
Respublika 
davlat 
davlat musiqali dram a va 
musiqali  teatr  uchun  hashamatli, 
komediya teatri 
chiroyli,  yangi 
bino  qurildi
1943-yili 0 ‘zbekiston fanlar akademiyasi va uning ayrim ilmiy 
institutlari  tashkil  qilindi.  0 ‘zbekiston  san’atshunoslik  ilmiy  tadqi­
qot  instituti  qoshida  1943-yil  o‘zbek  xalq  cholg‘ularini  tako- 
millashtirish  maqsadida  maxsus  laboratoriya  ochildi.  Unda  musi­
qashunos  Ashot  Ivanovich  Petrosyans  bilan  yonma-yon  Leningrad 
konservatoriyasining  professorlari10:  S.L.Ginzburg,  B.A.Struve  va 
X.S.Kushnaryovlar  ilmiy  ish  olib  borishdi.  1944-yili  Toshkent 
davlat  teatr  va  rassomchilik  instituti  tashkil  topdi.  Respublika- 
mizning  viloyat  markazlarida  va  yirik  shaharlarida  o‘zbek,  rus 
drama  teatrlari,  o‘zbek  musiqali  drama  va  komediya  teatrlari 
tomoshabinlarga madaniy xizmat qilib turdi.
10 Urush yillari Leningrad konservatoriyasi Toshkentga evakuatsiya qiiingan edi
51

---

Teatr  sahnalarida  urush  mavzusiga  bag‘ishlangan,  vatanpar­
varlik  va  insonparvarlik  g‘oya  his  tuyg‘ulari  bilan  sug‘orilgan 
konsert dasturlaridan tashqari “Tohir va Zuhra”  (S.Abdulla pyesasi, 
TJalilov musiqasi),  “Muqanna” (H.Olimjon pyesasi, Yu.Rajabiy va
G.Mushel  musiqasi),  “Qo‘chqor  Turdiyev”  (Sobir  Abdulla  va 
Chustiy pyesasi,  Yunus Rajabiy musiqasi), musiqali  dramalar sahna 
yuzini ko‘rdi._____. 
_______
Aholini  ma’naviy  jihat- 
dan 
ta’minlash 
maqsadida 
Toshkent shahrida  ikkita:  ope­
ra  va  balet  teatri  hamda 
Toshkent  viloyatining  Yangi - 
yo‘l  shahrida  maxsus  davlat 
musiqali  drama  teatri  o‘z  fao- 
liyatlarini olib borar edi.