1974 yil iyulida
Tompson
va
Ritchi Communications of ACM
jurnalida
sistema tarixida yangi bosqichni boshlab bergan
UNIX
Time Sharing System tarixiy
maqolani chop etdilar. Bunga
Bell Labs
konpaniyasining siyosati sabab bo‘ldi. Ular
UNIX
boshlanich tekstlarini bepul olish imkoniyatini eplon qildi. (pul faqatgina
tashuvchi va hujjatlar uchun to‘lanardi).
Kompyuter deganda kupchilikning kuz ungida monitor va protsessor
namoyon bґladi. Lekin dasturiy maxsulotlarsiz bu jixozlar oddiy temir va
plastmassadan boshka xech narsa emas. SHuning uchun
xam dasturiy maxsulotlar
bozori hozir dunyodagi eng yirik bozorga aylanib ulgurgan. Misol sifatida birgina
Bill Geytsning nimaning hisobiga milliardlar egasiga aylanganini eslash kifoya.
Unga tegishli bulgan Windows operatsion tizimi bugungi kunda deyarli xar bir
kompyuterda mavjud. Birok dasturiy maxsulotlar bozorining jadal rivojlanayotgani
shunga yarasha rakobatchilarni xam vujudga keltirmokda. Ulardan eng asosiysi
Linux operatsion tizimidir. 17 yanvar kuni Toshkentdagi Markaziy ofitserlar
saroyida Linux operatsion tizimining O‘zbekistondagi
vakillari, ushbu tizim
foydalanuvchilari va umuman, kompyuterlashtirish va AKTga kizikuvchilarning
uzaro uchrashuvi bulib utdi. Tadbir bir vaktning uzida ikki zalda utkazildi. Birida
takdimot marosimi bulgan bulsa, ikkinchisida “linukschi”lar
tomonidan urnatilgan
kompyuterlar orkali katta mikdordagi Linux distributivlarini kuchirib olish imkoni
yaratilgan edi. Takdimot marosimida REDbyte Labs kompaniyasi vakili Kirill
Novikov ma’ruza kildi. — Bugun Linux operatsion tizimi xakida suz yuritamiz, —
dedi ma’ruzachi. – Ushbu operatsion tizim 1991 yili finlyandiyalik talaba Linus
Torvalds tomonidan tashkil etilgan. Lekin Linusning asosiy yutugi tizimni
yaratganligina emas, balki bu soxada butunlay yangi uslubni kashf kilganligidir.
Uning goyasi oddiy va ajoyib – “A” dasturlovchi biror bir dastur yaratib, uni
Internetga joylaydi va u bilan birga kirish kodlari xam joylanadi. “V” va “S”
mutaxassislar
esa uni kuchirib olib, uzlarida tugilgan yangi goyalar bilan dasturni
yanada mukammallashtirishadi. Birok “A” dasturlovchisi loyixa muallifi sifatida
“S” mutaxassisi tomonidan tuldirilgan variantni loyixa strategiyasi rivoji uchun
tuskinlik kiladi deb hisoblasa, undan voz kechishi, “V”
mutaxassisi tomonidan
takdim etilgan variantni esa koldirishi mumkin. Barcha taklif va uzgartirishlar taxlil
kilinganidan sung, loyixa muallifi dasturning yakuniy talkinini Internetga kiritadi.
Ushbu jarayonda barcha xoxlovchilar ishtirok etishlari, dasturlarni bemalol tekinga,
asosiysi, konunni buzmasdan kґchirib olishlari mumkin. Xullas, Linux — erkin
dasturiy maxsulotlar olamidir. Maruzachining aytishicha, ushbu tizim shunchalik
erkinki, biror savol tugilib kolsa, xatto shaxsan Torvaldsga xat yozib,
undan javob
olish mumkin. Ayni paytda dunyoning kuplab shaxarlari boshkaruvida Linux
operatsion tizimidan foydalanib kelinmokda. Ushbu tizim ta’lim yunalishida xam
keng kullanilyaptikda. Kompyuterlashtirish va axborot texnologiyalari rivojlanib
borayotgan bugungi kunda ishonchli operatsion tizimdan foydalanish takozo
kilinadi. Linuxning biror distributivini kompyuterga urnatib, xech kanday tulovlarni
amalga oshirmasdan, kerak paytda texnik yordam olsa xam bґladi.
SHuningdek,
unda mavjud dasturlar vositasida turli xujjatlar, veb-saxifalar, Internet-tarmok va
FTP-serverlari kabilarni yaratish mumkin. Ayni paytda Linux uzbek tiliga
maxalliylashtirilgan va buning ustida Mashrab Јuvvatov boshchiligidagi tarjimonlar
guruxi doimiy ish olib bormokda. Umuman olganda,
Linux operatsion tizimini
o‘rnatib, virus muammosidan xam, xakerlar xujumidan xam, tizimdagi
buzilishlardan xam xalos bulish mumkin ekan. Eng asosiysi, bu xizmatlar tekin va
konuniy hisoblanadi. Birgina misol: kupchilikning
kompyuterida urnatilgan
Windows operatsion tizimi litsenziyaga ega emas. (Mutaxassislarning aytishicha,
litsenziyali Windows operatsion tizimini urnatish uchun urtacha 300 AЈSH dollari
kerak buladi. Xar xil dasturlar xam aloxida pul turadi.) Bunday paytda tizimda biror
muammo yuzaga kelsa, sizda texnik yordamdan foydalanish imkoni bulmaydi.
Takdimotdan sung barcha ikkinchi zalga – Linux distributivlarini kuchirib olishga
oshikishdi.
2.1. Tarmoqlarning xarakteristikasi va ularning qo‘llash xususiyati
Do'stlaringiz bilan baham: 
