A. D. Kayumov gruntshunoslik



Download 8,96 Mb.
Pdf ko'rish
bet25/147
Sana30.06.2021
Hajmi8,96 Mb.
#105332
1   ...   21   22   23   24   25   26   27   28   ...   147
Bog'liq
gruntshunoslik

a) 
 
 
 
b) 
 
 
 
v) 
 
 
 
g) 
 
 
 
 
1.7-rasm. Har xil genetik turdagi qum zarralarining mikrorelyefi shakli va 
tavsifi: a – eolli, b – allyuvial, v – dengizli, g – dengiz-eolli stallokimyo xususiyati 
bilan morfologiyasi o„rtasida juda yaqin bog„lanish mavjud bo„lishi kuzatiladi. 
 
mustahkam  va  turg„un  minerallar  ko„proq  dumaloq  bo„ladi.  Ayniqsa  gilli 
zarralarda minerallarning kristallkimyoviy xususiyati bilan morfologiyasi o„rtasida 
juda yaqin bog„lanish mavjud bo„lishi kuzatiladi. 
Zarralarning  silliqlanish  darajasi  uning  o„lchamiga  ko„p  jihatdan  bog„liq. 
O„lchami 0,02 mm dan kichik birlamchi va hamma gilli zarralar qayta ko„chirish 
va yotqizish jarayonida og„irligi kam va yuzasida gidrat himoya qiluvchi plyonka 
bo„lgani uchun qayta ishlanmaydi. Zarrachaning o„lchami va og„irligi oshgani sari 


35
 
 
uning dumaloqlashishi ortadi. 
Zarralar  morfologiyasining  o„zgarishi  uni  transportirovka  va  yotqizish 
jarayonida  yaqqol  namoyon  bo„ladi.  Eol  qumlarida,  masalan,  zarralarning 
silliqlanishi doimo yaxshi kechadi, delyuvial va elyuvialda – yomon boradi. Suvli 
muhitda hosil bo„lgan qumli jinslarning silliqlanish darajasi transportirovka qilish 
masofasiga bog„liq va uning ortishi bilan oshadi.  
Dispers  gruntlarning  granulometrik  va  mikroagregat  tarkibi.  Hamma 
dispers  tog„  jinslari  bitta  yoki  ko„pincha  bir  nechta  fraksiyalardan  iborat  bo„ladi 
(1.8-rasm).  Dispers  jinslarda  har  xil  fraksiyalarning  miqdoriy  nisbati  ularni 
granulometrik  tarkibi  bilan  tavsiflanadi.  Granulometrik  tarkib,  u  yoki  boshqa 
birorta jinsda qanday o„lchamli zarra qancha miqdorda bo„lishini ko„rsatadi. U bir 
qancha qo„llanmalarda keltirilgan maxsus usullar bilan aniqlanadi. Bunda har bir 
fraksiyaning  miqdori  quritilgan  namunaning  og„irliga  nisbatan  foiz  hisobida 
ifodalanadi. 
Jinslarning  granulometrik  tahlilini  bajarishda  avvalo  undagi  birlamchi 
zarrachalarning  miqdori,  ya‟ni  ayrim  kristallar  va  tog„  jinslarining  donalari 
aniqlanadi.  Ammo  ko„pchilik  gruntlarda,  ayniqsa  nozik  disperslarda,  birlamchi 
zarralar  bilan  birgalikda  bir  nechta  birlamchi  agregatlarning  birlashishi 
(agregatsiya)  natijasida  hosil  bo„lgan  mikroagregat  sifatida  ikkilamchi  deb 
ataluvchi  zarrachalar  bo„ladi.  Shuning  uchun  granulometrik  tarkibni  aniqlashda, 
ikkilamchi  zarralarni  birlamchi  zarralar  qatoriga  o„tkazish  maqsadida  jins 
namunasini maxsus ishlovdan o„tkazish kerak. 
Jinsda  birlamchi  zarralar  bilan  ikkilamchi  zarralar  hisobga  olinganda,  ya‟ni 
uning  tabiiy  dispersligi  aniqlanganda,  jinsning  ikkilamchi  dispersligi  to„g„risida 
ma‟lumot  bo„lishi  kerak.  Ikkilamchi  jinsning  tarkibi  granulometrik  bo„lmasdan 
mikroagregat tarkibi bilan tavsiflanadi. 
Qumli  va  yirik  donali  (unda  nozikdispers  to„ldiruvchilar  bo„lmaganda) 
jinslar  uchun  granulometrik  va  mikroagregat  tarkibi  (1.9-rasm)  bir  biriga  yaqin 
bo„ladi [5].  
 


36
 
 
 

Download 8,96 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   21   22   23   24   25   26   27   28   ...   147




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish