A bo`lim. 4-savol. Qonun ijodkorligi jarayonining prinsiplari va bosqichlari muhokama eting

A bo‘lim. 54-savol.

Huquq institutilari tushunchasi va o‘ziga xos xususiyatlari tushuntirib bering.

Huquq instituti huquqiy normalarning alohida guruhi bo‘lib, u

ijtimoiy munosabatlarning muayyan turini tartibga soladi. Odatda,

huquq instituti huquqiy normalarning uncha katta bo‘lmagan

barqaror guruhi bo‘lib, u ijtimoiy munosabatlarning ma’lum bir

turini tartibga soladi.⁴

Demak, agar huquqiy norma huquqiy materiyaning birlamchi unsuri bo‘lsa, huquq instituti esa uning dastlabki huquqiy umumlashmasidir. Har bir tarmoq o‘z ichiga qator institutlarni oladi va ular tarmoqning tarkibiy qismi, bo‘lagi, bo‘g‘ini sifatida namoyon bo‘lib, ayni paytda, muayyan mustaqillik xarakteriga ega, zero, ular ma’lum darajada mustaqil masalalarni tartibga soladi.

Huquq institutlariga misol qilib, ma’muriy huquqda mansabdor shaxs instituti, fuqarolik huquqida da’vo muddati, shartnomalar, oldi-sotdi instituti, konstitutsiyaviy huquqda saylov tizimi, fuqarolik instituti, jinoyat huquqida zaruriy mudofaa instituti, oila huquqida nikoh instituti va shunga oxshash institutlarni o'z ichiga oladi.

Huquq institutlarini turlicha guruhlash mumkin. Institutlarni turlarga ajratishda bizga mezon vazifasini huquq tarmoqlari o'taydi. Hayotda shunday bo'ladiki, muayyan bir ijtimoiy munosabat bir huqu tarmog‘i instituti bilan tartibga solinib qolmasdan, bir necha tarmoq institutlari bilan ham tartibga solinishi mumkin. Shu munosabat bilan tarmoq institutlari va tarmoqlararo institutlar hamda oddiy va murakkab, regulyativ, qo‘riqlovchi va ta’sis etuvchi institutlarga ajraladi.

Hozirda O‘zbekistonda fuqarolik jamiyati institutlarining shakillanishi va rivojlanishi uchun qulay ijtimoiy-siyosiy, huquqiy, iqtisodiy-moliyaviy shart-sharoitlar yaratilmoqda. Fuqarolik jamiyati institutlarini rivojlantirishdan asosiy maqsad jamiyat a'zolarining manfaatlari o‘rtasidagi muvozanatni ta'minlash va himoya qilishdan iborat.

Oila-huquqiy institutlarini takomillashtirish va oilani mustahkamlashda quyidagi jihatlarga amal qilish kerak. Oilaviy nizolarni kamaytirish va chek qo‘yish, buning uchun nikohlanuvchilar o‘rtasida oila qurushga tayyorgarlikni yuridik, ma'naviy-axloqiy, tarbiyaviy va psixologik jihatdan kuchaytirish, oilani muqaddas qadiryat sifatida qadirlanishini yoshlar o‘rtasida keng targ‘ib qilish kerak. Shubhasiz, jamiyatimizda mustahkam va to‘laqonli oilani shakllantirish oila qonunchiligida mavjud bo‘lgan muhim oila-huquqiy institutlarining faoliyati ko‘lamini kengaytirishga bog‘liq.