A. B. P a k ir d in o V u. A. V a L i X o n o V

Ikkilam chi profilaktika. 
Bu kasall ikni yuqtirib olgan b em or­
ning hay ot kechirish sifatini yaxshilashga qaratilgan. Buning uchun 
bemorlar huquqini himoya qilish. ularga konsultatsiyalar berish. 
ularning kamsitilishiua y o i qo 'ym aslik. hayotini (turmush tarzi- 
ni) o ’zgartirishga qaratilgan dasturlar ishlab chiqish kabilar kiradi. 
Shuningdek. ikkilamchi profilaktika kasallik yuqish xavfi yuqori
215
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

b o 'lg a n ja m o a td a (masalan, tibbiyot xodimlari orasida, bem orning 
yaqin qarindoshlari orasida) kasallikning yuqishini oldini olishga 
qaratilgan chora-tadbirlarni o 'z ichiga oladi.
U chlam chi profilaktika. 
Bem orlar orasida kasallikning sal- 
biy oqibatini iloji boricha kamavtirish, ularning umrini iloji bori- 
cha uzaytirish, ikkilamchi va opportunistik infeksiyalarga qarshi 
profilaktik davo o'tkazish. ularning im m un tizimini ushlab turish 
b o 'y ic h a konsultatsiya berish va boshqalardan iborat.
Odam immuniteti tanqisligi virusini yuqishining oldini olish va 
epidem iyaga qarshi kurash chora-tadbirlarini. s o g 'lo m turm ush tar- 
zini aholi o'rtasida, ayniqsa. yoshlar orasida ta rg 'ib qilishdan bosh­
lash zarur. Shuningdek. kasallikni jinsiy aloqa y o 'li orqali. undan 
tashqari virusni zararlangan qon va qon mahsulotlari orqali ham d a 
teri butunligi buzilishi bilan olib boriladigan barcha m uolajalarda 
yuqishining oldini olishga qaratilgan chora-tadbirlar o'tkazilishi 
lozim. Kasallik virusining yuqishini oldini olishda m uhim tadbir- 
lardan biri kasallikni insonlarda o 'z vaqtida aniqlashdir. Shuning 
uchun aholining ayrim guruhlari orasida epidem iologik nazorat 
o'rnatiladi. belgilangan guruhlar orasida testgacha konsultatsiya 
o'tkaziladi. Ularning roziligi bilan OIV kasalligiga laboratoriva 
tekshiruvi uchun qon olinadi. Tekshirilishi lozim b o 'lg an guruhlar 
O 'z b e k isto n Respublikasi Bosh Davlat sanitariya vrachi to m o n i­
dan tasdiqlanadigan «Aholini O lT S g a tekshirish qoida va m e 'v o r- 
lari»da belgilab beriladi.
OIV kasalligiga laboratoriva tekshiruvi ishlarida ayniqsa. a h o ­
lining bu kasallikni yuqish xavfi yuqori b o 'lg an tabaqalariga alo­
hida e 'tib o r q aratilm og'i lozim. Bu ishga lozim b o i g a n taqdirda 
aholining barcha qatlami yord am id a giyohvandlar, betartib jinsiy 
aloqa qiluvchi «vengil oyoq» shaxslar aniqlanib. ular to 'liq labora- 
toriya tekshiruvidan o'tishiga erishmoq lozim.
OIV kasalligining oldini olishda yana m uhim aham iyat kasb 
etadigan m asala aholi o 'rtasid a o 'tk azilad ig an tibbiy targ'ibotdir. 
Unda om m aviy axborot vositalaridan keng foydalanish m aqsadga 
m uvofiqdir.
216
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Tibbivot xodimlari aholining barcha qatlamlari bilan uchrashuv- 
larda yosh yigit-qizlar bilan maktab. litsey. kollej. institut va bosh­
qa jo ylard a subbat o 'tkazilayotganda OIV kasalligining yuqish 
y o i l a r i bilan batafsil tanishtirish va undan saqlanish y o 'l-y o 'riq la - 
rini ko'rsatish va him oya vositalaridan foydalanishni o'rgatish 
kabi ishlarni olib borishlari lozim. Yuqish xavfi t u g ‘ilgan hollai-- 
da m urojaat qilgan shaxslarga. qolaversa. OIV kasalligi v a ji n s iy
aloqa yo'li bilan yuqadigan kasalliklarga chalingan shaxslarga. 
giyohvandlarga tibbiy vordam ko 'rsatayo tg an vaqtda mehr-oqibat 
ko'rsatish m uhim ahamiyat kasb etadi. Ularga b o g'liq o'tkaziladi- 
gan barcha chora-tadbirlarni konfidensial holatda o'tkazilishi lozim. 
Ushbu shaxslarni kasallikni tarqatish xavfini kamaytirish m aqsadi­
da kerakli vositalar bilan (prezervativ. bir m arotaba ishlatiladigan 
shpris va igna zararsizlantiruvchi moddalr) ta'm in oti masalasi bilan 
shug'ullanish zarur. Shu bilan birga seks m uam m osi va yuqtirishi 
m um k in b o 'lg an xavflarni tahlil va m u h o k am a qilish jarayonida 
ular bilan m untazam targ 'ib o t ishini olib borish. xulq-atvorini, yu- 
rish-turishini va boshqa n o jo 'v a xatti-harakatlarini o'zgartirishga 
chaqirish kerak. Ayollarning seks m asalasida turm ushga chiqish, 
oila qurish. bola k o'rish d a boshqalar bilan teng huquqqa ega ekan- 
ligini cheklamaslikka intilish zarur. Kasailik o 'c h o g 'id a o'tkazila- 
digan chora-tadbirlar «Epidem iologik tekshiruv ishlarini olib b o ­
rish» haqidagi uslubiy q o i la n m a d a batafsil berilgan.