A. B. P a k ir d in o V u. A. V a L i X o n o V

O IV infeksiyasining yuqish yoMlari
OIV infeksiyasining m anbayi bem or shaxs va virus tashib yu- 
ruvchi hisoblanadi. Epidem iologik jih atd an virus tashib yuruvchi- 
lar. bem orlarga nisbatan. o 't a xavflidir. ular kasallikni vashirin 
davri m obaynida hech qanday alom atlar sezmaydilar. hatto o'zini 
kasallik bilan zararlanganligini bilmaydilar.
Ular kasallikning vashirin davrida ( 3 -6 oydan to 10 yil va un­
dan k o 'p r o q villar) boshqalarga yuqtirishi mumkin. Chunki ushbu 
davrning dastlabki haftalaridayoq qonda. urug' suyuqligida (sper- 
mada). so'lakda. ona sutida. k o 'z yoshlarida virus borligi kuzatiladi 
va bu holat (virus borligi) b em o r um rining oxirigacha saqlanadi. 
Demak. xastalikka chalinganlar um rining oxirigacha kasallik m a n ­
bayi b o 'lib qoladilar.
Hozirgi kunda bizning sharoitiniizda virusni s o f holda ajratish 
va unga asoslanib tashxis q o 'y ish - o 'ta inurakkab va qimmatli ish. 
Shuning uchun virus tashib yuruvchi shaxslarni erta aniqlash va k a ­
sallik tarqalm asligiga qaratilgan chora-tadbirlami amalga oshirish
24
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

qiyin vazifadir. Bu y o 'n a lishd a xavfli guruhga m ansub shaxslarni 
m untazam nazorat ostiga olish. ularni IFA usulida tekshirib turish 
kasallikni erta tashxislash y o'llarid an biri hisoblanadi.
O IV infeksiyasi 3 xil v o ‘l bilan yuqishi aniq isbotlangan.
1. Jinsiy aloqa v o'li.
2. Parenteral yo'li.
3. Vertikal yuqish yo'li.
OIV infeksiy asining jinsiy aloqa yo'li bilan tarqalishi ko'p lab
besoqolbozlarda. fohishalarda. palapartish. tartibsiz jinsiy hayot 
kechiruvchi shaxslarda uchramoqda.
Besoqolbozlikning faol va passiv shakllarida OIV bilan zararla- 
nish 1:1 nisbatda aniqlanmoqda.
Passiv besoqolbozlar jinsiy a 'zo sining shilliq qavatlari buzilishi 
natijasida virus qon orqali organizm ga o'tadi. Bu guruhlar OIV in­
feksiyasi b o 'y ic h a o 'ta xavfli hisoblanadi.
A yollar o'rtasidagi jinsiy aloqalarda (lesbiyanlik) OIV infeksi­
yasi bilan zararlanish o 'ta past darajada hisoblanadi. OIV infek­
siyasining tarqalishida у ana o 'ta xavfli guruhlardan fohishalar. 
palapartish. tartibsiz jinsiy hayot kechiruvchilar hisoblanadi. Bu 
guruh har xil kishilar bilan tez-tez aloqada bo'ladilar. Bunday 
shaxslarning OIV bilan zararlanishi va boshqa shaxslarga yuqtiri- 
shi hozirgi kunda tez-tez uchramoqda. Ayol organizm iga viruslar 
sperm a orqali tushadi va agar shilliq qavatlar jarohatlangan bo'lsa, 
virus jinsiy a'zo la rd an qonga o'tishi mumkin.
OIV infeksiyasining ikkinchi yuqish y o 'li qon orqali o'tishidir, 
virus bem or shaxslar qonida ju d a y uqori konsentratsiyada bo'lishi 
aniqlangan. Qon orqali yuqishida giyohvandlar o 'ta xavfli guruhga 
kiradi. Bunday shaxslar zararlangan shpris va ignalardan foydala- 
nib, o 'z organizmiga narkotik m oddalarni у uborish vaqtida qoldig'i 
orqali \ irus o 'tish i m umkin. Qon orqali y uqishida gemofiliya kasal­
ligiga chalinganlar ham qism an xavfli guruhga kiradi. Shuningdek, 
tarkibida retroviruslar b o 'lg an qonni quyish yoki o 's h a qondan 
tayyorlangan qon preparatlari ishlatilganda virus boshqa shaxslar-
25
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

ga o ‘tadi. M a zk u r kasallikning gemofiliya dardiga duchor bo'lg an
bemorlar orasida uchrashi ham shundan. Bunday bemorlar ko'plab 
qon va qon mahsulotlari oladilar. qon quyish vaqtida O lV g a tek- 
shirilmagan yoki tashxisda aniqlanm agan qonlardan zararlanib qo- 
lishi mumkin.
Qon orqali vuqishida surunkali kasalliklar bilan o g 'rigan. havot 
uchun xavfli jarohatlar olgan bemorlarga yaxshi sterillanmagan as- 
bob-anjom lar, shpris va ignalardan foydalanganda, zararlangan qon 
va qon mahsulotlari quyilgan vaqtda vuqishi mumkin. Tibbiy muo- 
laja paytida yuqish - retroviruslar tushgan igna. shpris va boshqa 
asboblardan yuqish, m azk ur asboblarni takroriy q o'llash natijasida, 
sanitariya-gigiyena qoidalariga rioya qilmaslik oqibatida yuzaga 
keladi.
Vertikal yuqish y o 'lid a virus hom ilaga y o 'ld o sh qoni orqali 
yoki tu g 'ish jarayonida bem or onadan o'tadi. Shuningdek, emi- 
zish vaqtida onaning s o 'rg 'ic h la rid a n qon chiqsa va bolaning o g 'iz
b o 's h lig 'id a yaralar (stomatit va boshqa jarohat) bo'lsa. bolaga ka ­
sallik vuqishi mumkin. Shu yarachalar orqali ona sutida b o i g a n
virus bolaga o'tishi mumkin.
Jarohatlanm agan teri va shilliq qavatlar orqali kasallik yuqm ay- 
di. Shuning uchun bem or bilan bitta idishdan ovqat yeyish, 
11
bilan 
qo 'l berib ko'rishish. birga y otib turish (.jinsiy aloqasiz) gaplashish 
xavfli emas. Y a'ni kasallik havo-tom chi, maishiy m uloqat yo'llari 
orqali yuqmaydi.
OIV infeksiyasi kasailigi qon so'ruvchi hasharotlar (bit, kana va 
boshqa) chaqishi orqali vuqishi isbotlanmagan.
Kasallikka h a m m a yoshdagilar moyil, lekin ushbu kasallik, 
asosan. xavfli guruhga m ansub shaxslarda (aksarivat yoshlar) 
k o 'proq uchraydi.
Kasallikning tarqalishi fasl bilan bog'lie] emas va dunyoning 
barcha m am lakatlarida uchram oqda.
Oxirgi yillarda sobiq ittifoqning b a '/ i respublikalarida (Ros- 
siya. Ukraina. Belorussiva. Q ozo g'isto n) giyohvandlik o 'ta keng
26
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

tarqalmoqda. Tekshiruvlar shuni ko'rsatdiki, OIV kasalligiga cha- 
linganlarning 80 % i giyohvandlar ekan.