A. B. P a k ir d in o V u. A. V a L i X o n o V

J ig a r p eliozi 
ko'ngil avnishi, qayt qilish, ich ketishi, haroratning 
ko'tarilishi, sovuq qotish kabi alomatlar bilan boshlanadi. Suy aklar 
zararlanganda ularda og'riq paydo bo'ladi. Bemorning ahvoli juda 
tezda og'irlashib boradi.
B a r to n e lle z li sep sis 
sekin-asta, bir necha hafta yoki oylar mo­
baynida rivojlanadi. Kamquvvatlik. o'zini noxush sezish. ishtaha- 
ning pasayishi, ozib ketish. asta-sekin kuchavib boruvchi, to iq in - 
simon ravishda haroratning ko'tarilishi kuzatiladi.
S a lm o n e lle z , s h ige lle z, k a m p ilo b a k t e r i o z
kabi bakterial in­
feksiyalar, asosan, oshqozon-ichak tizimini zararlaydi, ko'pincha
S. enteritidis
va 
S. typhimuriumlar
tomonidan chaqiriladi. OIV in­
f e k s i y a s i n i n g
boshlang'ich davrlarida salmonellez gastrointestinal 
shaklda cheklangan sohaning (bitta a'zoning) infeksiyasi sifatida 
namoyon bo'ladi. Ammo kasallikning kechki davrlarida u septik 
shaklda uchraydi, kasallik qaytalanib kechadi. klinikasi og'ir, anti- 
biotiklar bilan davolashga chidamli bo'ladi.
M ik o b a k t e r i a l in f e k s iy a la r
M ycobacterium avium intracel-
lulare
va 
M ycobacterium tiibercii/osislar
tomonidan chaqirila­
di. 
Mycrobacterium avium intracellulare opportunistik
patogen 
bo'lib, immun tizimida o'zgarish bo’lmagan insonlarda kasallik 
chaqirmaydi, ammo OIV infeksiyasida o'pkani. jigarni. taloqni, 
limfa tugunlarinijlikni. ichaklarni zararlashi mumkin. Kasallikning 
alomatlari ham juda xilma-xil bo'lishi mumkin. Umumiy belgilari: 
madorning qurishi. haroratning ko'tarilishi. kechqurunlari juda 
ko'p terlash. ozib ketish. pantsitopeniya.
OIV infeksiyasida 
sil k asalliginin g 
(M ycobacterium tubercu­
losis
tomonidan chaqirilgan) klinik manzarasi o'zgargan bo'ladi. 
ko'pincha o'pkaning pastki va o ’rta qismlari zararlanadi. infiltrat-
90
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

siya ko'pincha nospetsifik ko'rinishda bo'ladi, ko'krak qafasidagi 
limfa tugunlari kattalashadi. Kasallik boshqa a'zolarga tezda tarqa­
lishi mumkin. suyaklar, oshqozon-ichak tizimidagi a'zolar. bosh 
miya zararlanishi mumkin. OIV infeksiyasi fonida rivojlangan sil 
kasalligining asosiy belgilari asteniya, doimiy yoki intermittirlan- 
gan haroratning ko'tarilishi, uzoq davom etuvchi yo'tal. bemor­
ning kuchli ozib ketishi, diareya. 65 % hollarda limfa tugunlarining 
kattalashgani (asosan. qo'ltiq osti. bo'vin sohalaridagi) aniqlanadi. 
ularning konsistensiyasi qattiq. yuzasi notekis. palpatsiyada qiyin- 
lik bilan jiladi.
OIV infeksiyasida o'pkada silning ko'p o 'c h o g ii (katta 
o'lchamdagi o 'c h o g ia r). tezda nekroz (o'pka to'qimasining yemi- 
rilishi) beradigan va miliar shakllari ko 'p uchraydi. Ko'p hollarda 
sil kasalligining boshqa banal infeksiyalar tomonidan chaqirilgan 
pnevmoniya bilan birga kelishi tashxis qo'yishni qiyinlashtiradi. 
Bundan tashqari. ushbu bemorlarda balg’amda mikobakteriyalar 
juda kam hollardagina topiladi. shu bilan bir vaqtda. qonda miko- 
bakteriyalar ko'p topiladi. Bular ham OIV infeksiyasi bilan birga 
kelgan sil uchun xos belgilardir.
Ta'kidlash kerakki, o'pkadan boshqa a'zolarning sili OIV in­
feksiyasida ko 'p uchraydi. Terida esa ko'pincha skrofulodenna 
ko'rinishida bo'ladi, Kaposhi Sarkomasi bilan birga kelishi mum­
kin. Ftiziatrivada tashxis qo'yishda keng qo'llaniladigan tuberkulin 
sinamalari OIV infeksiyasida tuberkulinga anergiya mavjudligi tu­
fayli samarasizdir. Shuning uchun o'pkadan boshqa a'zolarning sil 
kasalligini diagnostikasida biopsiva alohida ahamivat kasb etadi. 
OIV infeksiyasining erta davrlarida 70 % bemorlarda kasallikning 
infiltrativ va o'chog'li shakllari uchraydi. 15 % hollarda esa ko'krak 
qafasi ichidagi limfa tugunlarining sili va disseminatsiyalangan 
shakllari uchraydi. 40 % hollarda o'pkaning ikkala bo'lagi ham 
zararlanadi. OIV infeksiyasining kechki davrlarida esa infiltrativ 
va o'chog'li shakllari 18.6 %, disseminatsiyalangan va ko'krak qa­
fasi ichidagi limfa tugunlarining sili esa 61,4 % (ayrim mualliflar 
bo'yicha esa 84.4 %) hollarda uchraydi. 36.4 % bemorlarda kasallik
91
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

o'pka silining generalizatsivalashuvi oqibatida kelib chiqadi. Dis­
seminatsiyalangan silda 6 tagacha ichki a'zolar zararlanadi: taloq, 
jigar. buyraklar (13.6 %). limfa tugunlari (11.6 %). bosh miya par- 
dalari va boshqalar. Silning bu shakllarida asosiy klinik belgilar. bu
97,7 % uchraydigan kuchli rivojlangan intoksikatsiya alomatlari. 
93.2 
%
hollarda uchraydigan yo'tal, 52.3 % hollarda kuzatiladigan 
hansirash. Ayrim maTumotlarga ko'ra. OIV infeksiyasida sil ka­
salligi rivojlanganda. 86.7 % hollarda silning gematogen dissemi- 
natsiyasi bemorlarning o'limiga sabab bo'ladi, 13.3 % hollarda esa 
boshqa opportunistik infeksiyalar bilan birgalikda kelganligi o'lim- 
ga olib keladi.