“ S h a y b o n iy n o m a ” fors tilida bitilgan s h e ’riy d o s to n b o 'lib , uning
muallifi shoir va tarixnavis olim K am o lid d in Binoiydir (1453—1512).
U n in g asli ismi Ali ibn M u h a m m a d al-H araviy. K o ‘p ro q K am o lid d in
Binoiy nom i bilan m a sh h u r. H iro td a k o ‘zga k o ‘ringan m e ’m o r ustod
M u h a m m a d x o n Sabz oilasida d u n y o g a kelgan. Yoshlik paytlari o g 'ir
sharoitda, S h o h r u h M irzo vafotidan keyin m a m la k a td a k u chayib ketgan
to j-u taxt u c h u n kurash va o ‘zaro u ru sh la r sharoitida kechdi.
M a ’lumki, 1458-yili Q o ra q o ‘yunluIar sulo lasid an 1 b o 'lg a n J a h o n s h o h
(1438—1467) X u rosonga bostirib kirdi va H irotni egalladi. Lekin, o ra d a n
k o 'p vaqt o ' t m a y , 1459-yili T e m u r i y z o d a S u lto n A b u Said M irz o
q o 's h in larin in g tazyiqi ostida poytaxt sh a h a r va m a m la k a tn i b o 's h a tib
chiqishga m ajbur bo'ldi. O 's h a n d a J a h o n s h o h yuz nafar h u n a r m a n d oilani
o 'z i b ila n b irg a F o r s v ilo y a tig a olib k e td i. B u la r o r a s id a m e ’m o r
M u h a m m a d Sabz va u n in g oilasi qariyb uch yil S h e r o z d a istiqom at
qilib, 1461-yiIi y a n a H irotga qaytib keldi.
M an b a la rn in g guvohlik berishiga q araganda, K am o lid d in Binoiy keng
m a ’lumotli kishi bo'lib, s h e ’riyat, insho, ilohiyot, m usiqa va tarix ilmlarini
c h u q u r bilgan. B u n d a n ta sh q a ri u m e ’m o rc h ilik s a n ’a tid a h a m o 'z
z a m o n asin in g p esh q a d a m la rid an hisoblangan. M u h a m m a d Sabz va uning
o 'g 'l i ishtirokida q u rilg an b in o la r H ir o td a va m a m l a k a t n i n g b o s h q a
shaharlarida ju d a k o 'p bo'lgan. M asalan, 1481-yili hozirgi A fg'o nistonning
M ozori sh a rif sh ah rid a, eski n o m i Xoja hay ro n , Ali ibn Abu Tolib (656—
661) m ozori tepasiga qurilgan m u h ta s h a m m a q b a ra va b o sh q a b in o la r
sh u la r ju m la sid a n d ir. S h o ir va o lim n in g “ B inoiy” deb taxallus tanlashi
ham m a n a sh u n d a n d ir.
Binoiy oradan k o 'p vaqt o 'tm a y Tabrizga kelib qoldi va 1492-yilga qadar
Sulton Y a’qub Oq Q o 'y u n lu (1478—1490) saroyida xizmat qildi. 1492-yili u
yana Hirotga qaytdi. 1495-yili ayrim sabablarga ko'ra, o'zining so'zlariga
qaraganda, b a ’zi hasadgo'ylarning ig'vosi tufayli, Sam arq an d g a ketib qoldi.
Binoiy dastlab xoja U baydulla A h ro rn in g t o 'n g ' i c h o 'g 'li va sulukda
vorisi xoja Q u tb u d d in Y ahyo, s o 'n g Z ahiriddin Bobur, u n d a n keyin 1501-
yili to u m rin in g oxirigacha, S h a yboniyxon h u z u rid a u n in g saroy shoiri
va tarixchisi b o 'lib xizmat qildi.
1507-yili Binoiy S h a yboniyxon bilan birga H irotga keldi va 1510-
yilgacha o n a shahrida istiqomat qildi. 151 l-yili sh ah arg a Ismoil Safaviy
1 Q o ra q o 'y u n l u
!
.4X0—
140X-yillari Iroqi Ajam va O z ar bay jo nn i idora qilgan sulola. asoschisi
Q o r a M u h a m m a d T u r m u s h ( I 3 8 0 — 1 3 8 9 - y y . ).
Do'stlaringiz bilan baham: