A b d u m a j id m a d r a im o V g avhar fu zailo V a


 .3 .1 7 .  «M ulhaqot  as-suroh»



Download 6,54 Mb.
Pdf ko'rish
bet303/420
Sana31.12.2021
Hajmi6,54 Mb.
#275149
1   ...   299   300   301   302   303   304   305   306   ...   420
Bog'liq
--Manbashunoslik.Abdumajid Madraimov

3 .3 .1 7 .  «M ulhaqot  as-suroh»
“ M ulhaqot  as-su ro h ”  ( “A s-suroh”ga  ilova” )  nom li  kitobning  muallifi 
X III—XIV  asr  boshlarida  yashagan  tilshunos  va  tarixchi  olim   Jam ol 
Qarshiydir  (1230-y.  tu g '.).  U ning  asli  ismi  Abulfazl  M uham m ad  ibn 
U m ar  ibn  X olid,  a m m o   olim   k o 'p in c h a   Jam o l  Q arshiy  (Q arshi  -  
m o'g'ulcha “qasr” dcm akdir.)  nom i bilan  m ashhur bo'lgan.  Olim   Olmaliq 
shahrida  (Ila  vodiysida,  G 'u ljan in g   g'arbi-shim oliy  tarafida  joylashgan 
yirik  o 'rta   asr  savdo  va  m adaniyat  m arkazlaridan  biri)  ruhoniy  oilasida 
tug'ilgan.  Otasi  O lm aliqning  m ashhur  hofizlaridan  ( “Q u r’o n ” ni  qiroat 
bilan  o'quvchi),  onasi  esa  marvlik  shayx  Abu  Alining  avlodi  b o'lgan.
B o'lg'usi  olim   O lm aliq lik   m a sh h u r  shayx  A sh raf  ibn  N ajib   al- 
Kosoniydan  ta ’lim  old i,  so 'n g   C hingiziylarga  tobe  bo 'lg an   m ahalliy 
h ukm dor  S u g 'n o q   ta k in n in g   (vaf.  1 2 5 0 -1 2 5 3 )  o 'g 'li  E lb u ta rn in g  
tarb iy a ch isi  s ifa tid a   x iz m a tg a   k ira d i.  Bu  h o i,  s h u n in g d e k   s a d r 
Burhoniddinning homiyligi tufayli,  uning keyingi  yuqori  lavozim — devoni 
jnshoga ko'tarilishiga yordam  berdi.  1264-yili Jam ol Qarshiy, bizga  m a’lum 
bo  Imagan  sabablarga  k o 'ra,  iste’foga  chiqib,  Koshg'arga  ketib  qoladi.
Koshg'arda  Jam ol  Qarshiyga  sadrlardan  K am oluddin  Abu  A bdulloh
1  n  Husayn  va  S a’d u ddin  hom iylik  qildilar.  Olim  K oshg'arda,  asosan 
Пгп  yoz‘s*1  bilan  m ashg'ul  bo'ldi  va  sadr  S a'duddinn in g  taklifi  bilan 
o  z' n ‘n8  “A s-suroh  m in  a s-S a h o h ”  ("F oydali  (m ulo haza)dan
1  chiqqnn  ochiq  giip” )  nom li  asarini  yozdi.  Jam ol  Q arshiy  1269—
159


1294-yillar orasida  0 ‘rta  Osiyoning  ko'pgina  viloyatlari  bo'ylab  sayohat 
qilgan.
M asalan,  1269— 1270-yillari  Ilam ishda (Andijondan Talasga boradigan 
y o ‘l  ustida  joylashgan  q adim iy  sh ah a r),  bir  nech a  bo r  (1272,1293) 
Shoshda,  1273-yili  B archinlig'kcnt  va  Jand da  bo'lgan.  O lim   ana  shu 
sayohatlar  vaqtida  to 'p lan g an   m a’lum otlardan  o'zining   yuqorida  nomi 
qayd  etilgan  asarini  yozishda  keng  foydalangan.
Jam ol  Q arshiyning  ushbu  asari  Abu  N asr  hm oil  ibn  H am m od  al- 
Javhariyning (vaf.1008)  “A s-sahoh” ( “ M ukam m al  lu g 'at” )  nom li asariga 
yozilgan  qo'sh im cha  bo'lib,  k o 'p in ch a  “ M ulhaqot  as-su roh ”  nom i  bilan 
m ashhurdir.
Asarda XI11  asrda Olm aliq va unga qaram  yerlarda hukm ronlik qilgan 
turk hukm dorlari, Qoraxoniylar, xususan ulam ing  Koshg'arda hukmronlik 
qilgan  nam oyandalari;  K oshg'ar,  X o 'tan ,  F arg'ona,  Shosh  viloyatlari, 
shuningdek  Sirdaryoning  quyi  oqim ida  joylashgan  bir  q ato r  yirik  o 'rta 
asr  shaharlari,  m asalan  B archinlig'kent,  Jan d   haqida,  Jam ol  Qarshiy 
bilan  zam ondosh  bo'lgan  m ashhur  kishilar  -   shayxlar,  olim lar,  shoirlar 
haqida  diqqatga  sazovor  m a’lum otlam i  uchratam iz.
U m um an,  Jam ol  Q arshiyning  ushbu  asari  M ov arou nn ahr  ham da 
M arkaziy  O siyo  xalqlarining  X I11  asrdagi  tarixi,  m ad an iy a ti,  yirik 
shaharlari  va  ulam ing  ahvolini  o'rganishda  zarur  m anbalardan  biridir. 
“ M ulhaqot  as-suroh”  hozirgacha bironta tilga tarjim a qilinm agan.  Uning 
qo'lyozm a  nusxalari  Angliya,  Fransiya,  G erm an iy a  kutubxonalarida, 
Rossiyaning  S ankt-P eterburg  shahrida  va  Toshkentda  mavjud.*

Download 6,54 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   299   300   301   302   303   304   305   306   ...   420




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish