A b d u m a j id m a d r a im o V g avhar fu zailo V a



Download 6,54 Mb.
Pdf ko'rish
bet233/420
Sana31.12.2021
Hajmi6,54 Mb.
#275149
1   ...   229   230   231   232   233   234   235   236   ...   420
Bog'liq
--Manbashunoslik.Abdumajid Madraimov

jism onan  kuchli  xalq...
Harb ishlarida horib-charchamaydilar,  qo'rqmas 
va  ja s u r  
kishilardir...*
1 0 .2 .1 3 .  Dmitriy  Gladishcv  va  Ivan  M uravinlar.  Xiva 
x o tira la ri
Sirdaryoning  quyi  oqim idagi  shahar  va  qishloqlar,  Orol 
d e n g iz in i
106


• 
anish uchun  1740-yili davlat arbobi va tarixchi olim V.N.Tatishchev- 
° n e  tashabbusi bilan Xivaga poruchik  D.Gladishev va  kontr-admiral,  yer 
o'lchovchi  I.Muravinlar yuborilgan.
Orekda  olgan  ko‘rsatmaga  binoan,  ular  1717-yili  Pyotr  1  zamonida 
Rossiya tobeligiga o'tgan  Kichik Juz xoni Abulxayrxon (1695-1748) bilan 
uchrashishi zarur edi.  Lekin, bu  paytda Abulxayr Orolda  edi.  Mamlakatni 
esa  Eron  podshohi  Nodirshoh  bosib olgan  edi.  Shuning  uchun  Gladishev 
bilan  Muravin  Abulxayrxonning  inisi  Nurali  va  tog'asi  Niyoz  bilan  birga 
Orolga jo ‘nab  ketdilar va  xon  huzuriga  yetib  bordilar.  Ertasi  kuni  Xivaga 
bordilar.  O'sha  vaqtda  Abulxayr  xon  deb  e’lon  qilingan  edi.  Gladishev 
bilan  Muravin  Shovotda 9  noyabr kuni  Nodirshoh  huzurida bo'lganlar va 
unga Abulxayrxon bilan Xiva Rossiyaning tabaqalari ekanligini aytib, Xivaga 
mehr-u  shafqat  qilinishini  so'raganlar.  Zobitlaming  so'zlariga  qaraganda, 
ulaming  iltimosi  ijobat  topgan.  Lekin,  ular  Abulxayrxon  bilan  uchrasha 
olmaganlar.  Shunday bo'lsa-da,  Abulxayr shohdan  cho'chib  12  noyabrda 
rus zobitlari bilan birga Orolga qochib ketdi.  Bu yerda ko'p tortishuvlardan 
keyin  Nurali  xon  deb  e ’lon  qilindi.  Abulxayr  Gladishev  bilan  Muravinni 
olib,  Odam  ato  arig'i  bo'yida joylashgan  eski  o'rdasiga  qaytdi.  Gladishev 
va  Muravin  1741-yilning  aprel  oyida  u  yerdan  Orskka  qaytib  keldilar. 
Ulaming  mazkur sayohati  paytida  to'plagan  ma’lumotlari  «Гладышев  — 
Муравин.  Поездки  из  О рек ка  в  Хиву  и  обратно  1740-1741  годах 
поручиком  Гладышевым и геодизистом  Муравиным,  ИРГО.  Вып.IV. 
-С П б .,  1850.  С.519—599*  deb  atalgan.
Gladishev  va  Muravin  to'plagan  m a’lumotlaming  ahamiyati  shun- 
daki,  ularda  Orol  dengizining  sohillari,  Xorazmning  Xiva,  Shohtemir, 
Xo'jayli, Xonqa va Shovot shaharlari  haqida, shuningdek, o'zbek, qozoq, 
qoraqalpoq  va  turkman  aholisi  haqida  ayrim  m a’lum otlar  keltirilgan.
Rossiya uchun Orol dengizining iqtisodiy va harbiy-strategik ahamiyati 
katta edi. Shuning uchun ham Orol  flotiliyasining boshlig'i  kontr-admiral 
A. I 
Butakov  (1816-1869)  ga  1848-yili  Orol  dengizini  o'iganish  va  uni 
tavsiflash  vazifasi  yuklatildi.
A.I.Butakovning  kuzatishlari  uning  «Kundaliklar*ida  (to'Ia  nomi 
«Дневные записки плавания по Аральскому морю в  1848—1849 г.г.*, 
подготовка  к  печати  Э.К.Бетгера.  -Т аш кен т,  1953)  bayon  etilgan.
ning  yozishicha,  «Orol  dengizi  tinch  dengizlardan  bo'lm ay,  ayniqsa 
s  amol  turgan  paytida  panoh  topish  qiyin*.  «Uning  G 'arbiy  sohilini 
ratga tushirishni Qumsuat qo'ltig'idan boshladik.  Qum suatdan boshlab 
O ro frfdCngiz  c^ u4 urlasha  boshlaganday  tuyuldi...*  Butakov  o'shanda 
engizini  va  uni  bandargoh  qurish  mumkin  bo'lgan  yerlarini
107


qarichma-qarich  o'lchab  chiqdi.  Um um an,  kontr-admiral  Butkovning 
kuzatishlari,  Rossiya hukumatiga kelajakda dengizda harbiy va savdo 
floti 
qurish  mumkinligini  ko'rsatdi.  Bu  reja  podsho  Rossiyasiga  Sirdaryo  va 
Amudaryoda ham kemalarqatnovini yo'lga qo‘yishga va bu bilan  Koshg ar 
va  Hindistonga suv yo'lini  ochib berish  imkonini  berar edi.

Download 6,54 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   229   230   231   232   233   234   235   236   ...   420




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish